Tạ Linh Chi
Học viên K6 – LL và PP dạy học bộ môn Mĩ thuật
Ngày nay cách mạng khoa học và kỹ thuật trên thế giới phát triển nhanh như vũ bão, những tiến bộ của khoa học, công nghệ đang được ứng dụng từng ngày, từng giờ trên mọi lĩnh vực. Với ngành giáo dục nói chung việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, quản lí là việc làm đáp ứng yêu cầu mới của phát triển giáo dục là tất yếu. Trong dạy học mỹ thuật nói riêng việc ứng dụng các phần mềm công nghệ như Coreldraw, Adobe Photoshop,…có nhiều tính năng đồ hoạ, chỉnh sửa và thiết kế đa dạng sẽ hỗ trợ đắc lực cho quá trình dạy học về hình ảnh trực quan của bài học, đạt hiệu quả về lượng kiến thức, kĩ năng mà người dạy muốn truyền đạt.
CorelDraw là phần mềm đồ họa vector được sử dụng phổ biến trong thiết kế đồ họa cho phép sử dụng các công cụ có sẵn để sáng tạo nên những đối tượng vector khác nhau, tạo thành sản phẩm thiết kế. Trong đồ họa vector là việc sử dụng các thuật toán tô màu dựa trên phần giới hạn các đường line để thiết kế hình ảnh, hình vẽ. So với ảnh bitmap thì ảnh hay hình vẽ được tạo nên bởi đồ họa vector cho phép thu phóng dễ dàng mà không làm bị mất đi chất lượng. Các yếu tố này giúp người dùng tạo nên các bản vẽ 2D, 3D ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như xây dựng, kiến trúc, mỹ thuật, trang trí,…
Adobe Photoshop là phần mềm đồ hoạ làm việc với ảnh bitmap (là dạng hình có màu liên tiếp đã được chuyển thành một loạt những ô vuông nhỏ được gọi là đơn vị pixel). Hiện nay, phần mềm này được các nhà thiết kế, nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp cũng như nghiệp dư sử dụng nhiều nhất. Ngoài các tính năng nổi bật như chỉnh sửa đồ họa, biên tập ảnh chuyên nghiệp, Photoshop còn được sử dụng trong các hoạt động như thiết kế trang web, thiết kế bao bì, sản phẩm, vẽ các loại tranh(matte painting và nhiều thể loại khác), vẽ texture cho các chương trình 3D,…
Học phần Trang trí ứng dụng của ngành Sư phạm Mỹ thuật tại trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung Ương là môn học mang tính thực hành ứng dụng. Đây là môn học cung cấp cho sinh viên một cách có hệ thống những kiến thức về chữ cơ bản, chữ trang trí, các kiến thức về tạo hình trang trí,… để vận dụng vào một số lĩnh vực trang trí ứng dụng đáp ứng cho dạy học, các hoạt động Mỹ thuật trong và ngoài nhà trường.Từ những ý tưởng cụ thể sinh viên được học cách nghiên cứu, phân tích các khả năng sáng tạo, hình thành tư duy thẩm mỹ cho tác phẩm. Nội dung môn học giúp sinh viên có được kiến thức về chữ cơ bản, chữ trang trí, các kiến thức về tạo hình trang trí,…làm tiền đề cho khối kiến thức kế tiếp của các môn học khác cũng như đáp ứng cho dạy học, các hoạt động mỹ thuật trong và ngoài nhà trường. Sinh viên hiểu được các yếu tố ứng dụng cơ bản, khả năng biểu đạt của chất liệu bột màu, phương pháp thực hành trang trí. Việc thực hành hệ thống các bài tập Bố cục chữ, Tranh Affich – cổ động, Bìa sách và minh hoạ,…giúp người học hiểu rõ vai trò của trang trí ứng dụng trong đời sống và biết vận dụng những kiến thức trong trang trí cơ bản và truyền thống nghệ thuật dân tộc trong học tập. Vì vậy việc ứng dụng phần mềm đồ hoạ như Coreldraw và Photoshop vào giảng dạy học phần Trang trí ứng dụng sẽ giúp giảng viên không những chủ động thiết kế bài dạy mang tính hiện đại mà còn tạo ra được nhiều tài liệu học tập và tham khảo cho sinh viên một cách trực quan, sinh động. Nếu khai thác, sử dụng hợp lí sẽ phát huy được vai trò nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.
Phần mềm CorelDraw - phần mềm đồ họa ứng dụng trên hệ điều hành Windows sẽ hỗ trợ đắc lực trong việc thiết kế logo, thiết kế các mẫu vật như đồ gia dụng, bao bì, kẻ, vẽ chữ, vẽ quảng cáo, trình bày, trang trí bìa sách, báo, tạp chí, thiết kế thời trang, vẻ bản đồ chỉ dẫn, thiết kế tranh cổ động…Với đặc tính vẽ hình bằng các vector, các đối tượng trong ảnh được quản lí bằng các công cụ toán học nên kích thước tệp ảnh khá nhỏ so với các ảnh và không bị vỡ hình khi kích thước thay đổi. Hầu hết sản phẩm của Corel được sử dụng trong lĩnh vực mỹ thuật, do đó sản phẩm tạo ra phải có tính thẩm mỹ cao, tùy vào khả năng của từng người. Trong học phần Trang trí ứng dụng, bài giảng về thiết kế tranh cổ động, thiết kế bìa sách và minh hoạ cần sử phương pháp kẻ chữ, nếu người dạy chỉ thuần túy sử dụng phương pháp truyền thống, dùng phấn trắng, bảng đen, thước kẻ hoặc một số phương tiện khác như giấy có dòng kẻ caro, hiệu quả giờ dạy vẫn đạt yêu cầu, nhưng bất tiện và tốn nhiều thời gian đầu tư và không lưu trữ sản phẩm. Sử dụng phần mềm Coreldraw để minh họa cho các bước hướng dẫn, giờ giảng đạt hiệu quả cao hơn, người học dễ hiểu và hứng thú làm bài. Hình ảnh minh họa cách kẻ chữ sẽ cho thấy hiệu quả của việc ứng dụng này.
Ngoài CorelDraw, Adobe Photoshop là phần mềm đồ họa mang tính chuyên nghiệp để xử lí hình ảnh theo ý đồ sáng tạo cá nhân. Trong Photoshop, người dùng cũng có thể làm việc với ảnh vector nhưng không mạnh mẽ bằng CorelDraw. Phần mềm này giúp ích nhiều cho người dạy có thể xử lí hình ảnh, tạo file ảnh phù hợp, chèn ảnh,...phục vụ công tác soạn giảng. Trước khi chèn một hình ảnh vào văn bản thông thường hay trên các slide trình chiếu Powerpoint, cần xử lí hình ảnh cho chuẩn về kích thước, màu sắc, đậm nhạt. Ngoài việc chỉnh sửa ảnh tư liệu minh hoạ cho bài giảng, giảng viên có thể dùng Photoshop để phân tích trực tiếp trên hình ảnh, giúp cho người học có thể tiếp thu sâu sắc nội dung mà người dạy muốn truyền đạt. Đây có thể là một ưu điểm nếu so với các cách dạy thông thường trước đây vì đã thị giác hoá lí thuyết bằng hình ảnh trực quan. Với việc sử dụng phần mềm Photoshop để chỉnh sửa hình ảnh sẽ làm cho tư liệu giảng dạy trở nên chỉn chu, đẹp hơn thu hút được sự chú ý, quan sát của sinh viên.
Nguời dạy nên áp dụng 2 phần mềm CorelDraw và Photoshop để minh hoạ trực tiếp bài giảng cho sinh viên. Giáo viên có thể sử dụng phần mềm CorelDraw để minh hoạ trực tiếp các bước tiến hành bài vẽ Bố cục chữ - thiết kế Logo, Thiết kế tranh Affich – cổ động, Thiết kế bìa sách và minh hoạ. Trong quá trình này giáo viên sẽ sử dụng các công cụ vẽ hình của CorelDraw như công cụ bút vẽ tự do, vẽ hình vuông, hình tròn, công cụ đổ màu, công chữ viết chữ,…để thiết kế một sản phẩm Logo, tranh cổ động hay bìa sách hoàn thiện. Giáo viên có thể giảng dạy cho sinh viên về phông chữ, cỡ chữ, điều chỉnh kích thước hình vẽ, sử dụng công cụ đổ màu,…sao cho phù hợp với đối tượng thiết kế. Thông qua minh hoạ trực tiếp bằng phần mềm CorelDraw, người dạy nên nhấn mạnh cho người học những điều cần lưu ý những yếu tố phải đạt được trong thiết kế, đó là thông điệp muốn hướng tới, bố cục, màu sắc. Do thời lượng của tiết lí thuyết khá ít nên giáo viên cần cô đọng kiến thức lí thuyết. Vì vậy việc sử dụng phần mềm CorelDraw và Photoshop để giảng dạy cho sinh viên là vô cùng cần thiết, người học có thể tiếp thu một cách dễ hiểu và sâu sắc nội dung mà người dạy muốn truyền đạt. Kết thúc bài học khi sinh viên trưng bày sản phẩm để giáo viên đánh giá, nhận xét. Ở giai đoạn này người dạy có thể sử dụng phối kết hợp 2 phần mềm CorelDraw và Photoshop để thay đổi một số mảng màu hay chỉnh sửa một số chi tiết trong bài vẽ để giúp cho bài của sinh viên trở nên hài hoà hơn. Từ đó tạo được sự mới mẻ cho tiết học, thay vì giáo viên chỉ nhận xét bằng lời nói nhưng khi ứng dụng phần mềm đồ hoạ, người học có thể thấy được sự thay đổi trong bài vẽ ngay tại giờ nhận xét.
Nếu không có các ứng dụng phần mềm Coreldraw và Photoshop vào bài giảng, người dạy chỉ có thể đưa một vài hình vẽ đặc trưng (có thể lấy mẫu từ những năm trước) nhưng màu sắc không được tốt, có thể màu đã bị bạc và ố (do đã dùng nhiều năm hay ảnh hưởng của thời tiết, khí hậu), hoặc không thể đưa ra các tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng mà chỉ có thể mô tả bằng lời cho người học. Khi được ứng dụng phần mềm đồ hoạ, người học có thể nhìn thấy một cách chân thực nhất những gì người dạy muốn mô tả trong bài học và ứng dụng tốt hơn vào bài làm của mình.
Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung Ương luôn tạo điều kiện thuận lợi, đầu tư và nâng cấp, trang bị đầy đủ máy chiếu Projecter ở các phòng học để đáp ứng nhu cầu giảng dạy, nghiên cứu có tính đặc thù trong lĩnh vực giáo dục nghệ thuật góp phần nâng cao chất lượng học tập, hướng đến mục tiêu phát triển của nhà trường. Việc nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin vào công việc giảng dạy nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng đào tạo có thể coi là một phần trong đổi mới phương pháp dạy học tích cực. Các phần mềm đồ hoạ (CorelDraw, Adobe Photoshop,…) giúp hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học môn Mỹ thuật nói chung và môn Trang trí ứng dụng nói riêng nhưng cũng đòi hỏi các giảng viên phải nghiên cứu khả năng, năng lực của các phân mềm đồ hoạ để hiểu rõ và thấy được những tiện ích của chúng, đáp ứng yêu câu của bộ môn và tiêm năng của sự kết hợp các phần mềm đó trong thiết kế bài giảng, khai thác và xây dựng hệ thống tư liệu, tạo các hiệu ứng đồ hoạ trong bài giảng. Đây mới là chức năng quan trọng rất cần khai thác để thấy ích lợi của công nghệ thông tin khi được đưa vào để hỗ trợ đồi mới phương pháp giảng dạy các môn chuyên ngành Mỹ thuật đặc biệt với Trang trí mỹ thuật.
Để đạt được mục tiêu đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo người học cần được rèn luyện những phẩm chất mới như: tự chủ, năng động, sáng tạo. Người giáo viên cần thay đổi thái độ và phương pháp giảng dạy, khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc, chú trọng hướng tớinâng cao tính chủ động, tích cực của người học. Như vậy, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy – học là rất cần thiết, là cơ sở để hỗ trợ dạy - học theo yêu cầu giáo dục hiện đại. Tuy nhiên, sự hỗ trợ của công nghệ thông tin trong dạy - học Trang trí Mỹ thuật sẽ đạt được hiệu quả đến đâu còn tùy thuộc nhiều vào việc xây dựng nội dung bài giảng, cách thức lựa chọn và khả năng sử dụng phần mềm tin học trong việc khai thác tư liệu cũng như phần mềm thuyết trình. Vì vậy, yếu tổ chủ động và cách thức truyền thụ cùa giảng viên vẫn đóng vai trò quyết định.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Đỗ Mạnh Cường (2007), Giáo trình ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, Nxb Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
- Phạm Văn Danh (2009), Ứng dụng ICT để nâng cao hiệu quả dạy học và đổi mới phương thức đào tạo các bậc học, Hội thảo Đánh giá năng lực ICT trong dạy học của đội ngũ giáo viên các trường Cao đẳng, Trung cấp chuyên nghiệp và Dạy nghề, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4/2009.
- Phạm Xuân Hậu và Phạm Văn Danh (2010), Ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả dạy-học và nghiên cứu khoa học trong các trường đại học sư phạm, Viện Nghiên cứu Giáo dục – Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.
Triệu Thế Hùng (2013), Ứng dụng tin học trong dạy học trang trí Mỹ thuật, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội.