Nội san

Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học Âm nhạc cơ bản cho sinh viên chuyên ngành Giáo dục Mầm non

20 Tháng Mười Hai 2017

Trần Thị Lệ [*]

 

Trong chương trình đào tạo chuyên ngành Giáo dục Mầm non, học phần Âm nhạc cơ bản là tiền đề quan trọng, ảnh hưởng lớn đến các học phần khác của bộ môn âm nhạc. Âm nhạc cơ bản học phần chủ yếu nghiên cứu về vấn đề lý luận, các nguyên tắc đặc thù trong âm nhạc. Âm nhạc cơ bản không khó hiểu nhưng khó nhớ bởi nhiều vấn đề đan xen, kết hợp giữa kiến thức cũ và mới, các vấn đề có liên quan móc xích và hỗ trợ cho nhau. Sinh viên phải liên tục theo dõi quá trình hướng dẫn của giảng viên, nghiên cứu bài học kỹ, phối kết hợp kiến thức giữa các vấn đề với nhau mới có thể đạt được kết quả tốt.

Liên quan đến giảng dạy môn Âm nhạc cơ bản ở các trường Sư phạm, trên thực tế có rất nhiều bài báo, sách, giáo trình trong và ngoài nước. Và không ít những công trình nghiên cứu dành cho hệ trung cấp, cao đẳng, đại học ở những địa phương khác nhau. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao, tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cho xã hội, việc giảng dạy Âm nhạc cơ bản cần không ngừng được cải thiện và đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng.

            1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ giảng viên và sinh viên

Trong trường đại học, giảng viên không chỉ làm công tác giảng dạy, mà còn làm các công tác khác như nghiên cứu khoa học, vận dụng những kiến thức mới vào hoạt động thực tiễn. Vì vậy giảng viên phải luôn tiếp cận với kiến thức mới để cập nhật vào bài giảng và sử dụng phương pháp giảng dạy mới. Giảng viên có nhiệm vụ hướng dẫn, tổ chức cho sinh viên trong những hoạt động học tập, xem đó là một trong những nhiệm vụ chính của mình. 

Việc coi trọng xây dựng ý thức cũng như việc tổ chức tập luyện hành động của sinh viên, đảm bảo ý thức và hành động, lời nói và việc làm của mỗi người đạt được sự thống nhất, phù hợp với nguyên tắc, tư tưởng chính trị và đạo đức xã hội chủ nghĩa trong công tác giáo dục nhất thiết phải được thực hiện. Đề phòng và khắc phục tình trạng tách rời giữa ý thức và hành động, hoặc giữa tâm trạng bên trong và biểu hiện bên ngoài.

Cán bộ giảng viên cần nắm bắt các văn bản quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của trường về phương hướng nhiệm vụ năm học và công tác giáo dục trong giai đoạn hiện nay; Thường xuyên tham gia thao giảng, chuyên đề, trao đổi kinh nghiệm, thực hiện đổi mới phương pháp dạy học. Tăng cường công tác giáo dục sinh viên về tầm quan trọng của học phần Âm nhạc cơ bản; Tổ chức các cuộc thi, trò chơi âm nhạc có lồng nội dung kiến thức về Âm nhạc cơ bản để sinh viên tham gia.

             2. Về đội ngũ giảng viên

Phát triển đội ngũ giảng viên về cả số lượng và chất lượng là một trong những nhân tố quyết định việc đổi mới đào tạo, nâng cao chất lượng giáo dục. Hiện nay trường các trường đại học, cao đẳng luôn quan tâm đến việc nâng cao trình độ chuyên môn cho các giảng viên. Có quy hoạch, kế hoạch cho các giảng viên nâng cao trình độ, bồi dưỡng liên tục, phù hợp với nhu cầu phát triển của từng bộ môn. Bên cạnh đó, các giảng viên cần tự học tập, bồi dưỡng để không ngừng nâng cao năng lực của bản thân. Cán bộ giảng viên, ngoài những tiêu chuẩn về mặt đạo đức chính trị, cần có năng lực chuyên môn, nắm bắt được những phát triển mới trong thực tiễn chuyên môn của mình; Có năng lực giảng dạy phù hợp, nghiên cứu sâu chuyên môn của mình.

Phát triển đội ngũ giảng viên đủ về số lượng và chất lượng có vai trò quyết định trong việc đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, tự đào tạo và đào tạo lại đối với đội ngũ giảng viên nhằm nâng cao chất lượng cả về năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm; Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, gắn nghiên cứu khoa học với đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy; tổ chức và khuyến khích giảng viên tham gia hội nghị, hội thảo khoa học nhằm trao đổi kinh nghiệm giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

            3. Điều chỉnh nội dung chương trình, giáo án, đề cương chi tiết

Những năm gần đây, khi chuyển sang đào tạo theo hình thức tín chỉ, các trường đại học đã cắt giảm chương trình đào tạo liên tục. Việc cắt giảm tín chỉ được thực hiện dựa trên việc sắp xếp lại chương trình, đổi mới phương pháp giảng dạy và đầu tư tăng cường cơ sở vật chất, hay xây dựng môn học mới tích hợp các môn khác nhau. Nếu cắt bỏ chương trình có thể xảy ra tình trạng sinh viên thiếu kiến thức khi tốt nghiệp, không đáp ứng được nhu cầu đào tạo. Như vậy, các trường đại học sẽ phải rà soát lại toàn bộ chương trình; sắp xếp, thiết kế lại chương trình cho phù hợp với thời gian đào tạo, đảm bảo các kiến thức cơ bản của từng trình độ.

Biên soạn tài liệu học tập, giáo án cho các giờ dạy học cần cụ thể, hướng đến mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, thiết bị dạy học, hình thức tổ chức dạy học và cách đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong mối quan hệ với các yếu tố có tính chất tương đối ổn định như: kế hoạch, thời gian, cơ sở vật chất và đối tượng sinh viên. Vì vậy, biên soạn tài liệu học tập, giáo án có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng, quyết định nhiều tới chất lượng và hiệu quả giờ dạy học. Biên soạn tài liệu học tập, giáo án học phần Âm nhạc cơ bản theo hướng mô đun hóa, nhằm đảm bảo chuyển tải đủ kiến thức một cách khoa học đến sinh viên, đảm bảo chất lượng trong từng tiết học.

Đề cương chi tiết của học phần cần được đổi mới, soạn lại cho phù hợp với đối tượng sinh viên Giáo dục Mầm non. Bám sát mục tiêu của học phần, đồng thời hướng đến việc làm thế nào để sau khi học xong học phần Âm nhạc cơ bản, sinh viên biết vận dụng kiến thức đã học vào các học phần bộ môn âm nhạc ở các học kì sau.

            4. Đổi mới hình thức thi, kiểm tra, đánh giá sinh viên

Thi, kiểm tra đánh giá là quá trình thực tiễn để thực hiện các nhiệm vụ đánh giá các thực trạng, khuyến khích các nhân tố tích cực, phát hiện những sai lệch và đưa ra những quyết định nhằm điều chỉnh giúp đỡ sinh viên hoàn thiện hơn. Thông qua việc thi, kiểm tra đánh giá, xếp loại sinh viên nhằm làm rõ kết quả học tập, tính trung thực, tính tổ chức kỉ luật, tinh thần học tập và tự rèn luyện của các em. Đồng thời, giảng viên có thể thấy được thực trạng về chuyên môn, nghiệp vụ của mình so với mục tiêu, yêu cầu của môn học đề ra. Từ đó có hướng bồi dưỡng chuyên môn kịp thời, hoàn thiện hơn về nội dung và phương pháp, tạo ra sự chuyển biến về chất lượng giáo dục.

Lấy mục tiêu giáo dục làm chuẩn để kiểm tra. Giảng viên lên kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch kiểm tra đánh giá chất lượng học tập cho sinh viên. Tập trung vào việc nâng cao chất lượng kiểm tra - đánh giá đảm bảo yêu cầu, nội dung môn học; Đảm bảo mục tiêu dạy học; Bám sát kiến thức, kỹ năng và yêu cầu về thái độ đã được đề ra trong chương trình môn học; Sử dụng nhiều hình thức kiểm tra - đánh giá; Công bố nội dung và kế hoạch kiểm tra - đánh giá từ đầu môn học để sinh viên có thể chủ động có kế hoạch học tập, tự học và tự kiểm tra; Tăng hoạt động kiểm tra trên lớp, kịp thời bổ sung những lỗ hổng kiến thức, giúp đỡ riêng đối với sinh viên yếu - kém. Ngân hàng câu hỏi cần đảm bảo tính chính xác, khoa học và được bổ sung thường xuyên. Các hoạt động kiểm tra đánh giá cần hướng đến sự phát triển năng lực giải quyết vấn đề của sinh viên.

            5. Đổi mới phương pháp dạy học

Để nâng cao chất lượng đào tạo, phát huy được tính tích cực, sáng tạo của người học trong quá trình học tập, đáp ứng được yêu cầu mới của giáo dục đào tạo, cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học; Áp dụng phương pháp dạy học tích cực vào quá trình dạy học.

Phương pháp đàm thoại gợi mở: Với phương pháp dạy học này, sinh viên không tiếp thu bài một cách thụ động mà đã được phát huy tính tích cực, sáng tạo trong việc xây dựng bài học. Phương pháp dạy học gợi mở là giảng viên đưa ra câu hỏi liên quan đến nội dung bài học, sinh viên lần lượt trả lời và trao đổi với giảng viên. Ở phương pháp này, hệ thống câu hỏi đóng vai trò chủ đạo. Nội dung câu hỏi với mục đích làm sáng tỏ kiến thức cần học nhưng không chỉ trả lời bằng nội dung được ghi chép trong giáo trình mà là những câu mang tính gợi mở để sinh viên tư duy trả lời theo suy nghĩ riêng của mình.  

Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thông qua việc tự đọc, tự nghiên cứu tài liệu để có cơ sở lí luận nhằm giải thích những vấn đề mà người học chưa biết. Đối với môn  âm nhạc cơ bản, ngoài việc nghiên cứu tài liệu mang tính lí luận, giảng viên cần cho sinh viên nghe hoặc xem tác phẩm âm nhạc mà giảng viên đã chuẩn bị từ trước, chỉ ra một số đoạn hoặc một câu nhạc cần tìm hiểu trong tác phẩm. Dưới sự gợi mở của giảng viên, sinh viên phải tự nghiên cứu tài liệu để phát hiện vấn đề, giải thích và đưa ra kết quả đúng nhất. Tùy từng nội dung bài học mà quá trình tiến hành phương pháp nghiên cứu tài liệu có thể đảo ngược lại trình tự học tập. Sinh viên phải nêu ra vấn đề nghiên cứu tác phẩm âm nhạc sau khi được học lý thuyết. Phương pháp này nhằm nâng cao nhận thức vấn đề lý thuyết của sinh viên và đảm bảo được nguyên tắc giảng dạy, đi từ lý thuyết đến thực tiễn, tạo điều kiện cho sinh viên biết vận dụng kiến thức lý giải các vấn đề thực tiễn thông qua những tác phẩm âm nhạc.

Thiết kế giáo án điện tử, ứng dụng công nghệ thông tin và khai thác phần mềm chuyên ngành vào quá trình giảng dạy giúp giảng viên nâng cao tính sáng tạo và trở nên linh hoạt hơn trong quá trình giảng dạy của mình. Giảng viên không chỉ bó buộc trong khối lượng kiến thức hiện có mà còn được tìm hiểu thêm về những chuyên ngành khác nhằm học hỏi các kỹ năng sử dụng hình ảnh, âm thanh trong việc thiết kế bài giảng. Sinh viên được tiếp cận phương pháp dạy học mới hấp dẫn hơn hẳn phương pháp đọc - chép truyền thống. Sự tương tác giữa thầy cô và học trò cần được cải thiện, sinh viên có nhiều cơ hội được thể hiện quan điểm. Điều này không chỉ giúp các em thêm tự tin mà còn để cho giảng viên hiểu thêm về năng lực, tính cách và mức độ tiếp thu kiến thức của học trò. Từ đó có những điều chỉnh phù hợp và khoa học. Hơn thế nữa, việc được tiếp xúc nhiều với công nghệ thông tin còn mang đến cho các em những kỹ năng tin học cần thiết, phát huy tính sáng tạo trong các buổi thuyết trình trước lớp, tăng cường khả năng tìm kiếm thông tin cho bài học của các em.

Cần tăng cường phương pháp học và tự học; Giảng viên cần phải có đề cương chi tiết cho sinh viên trước khi bắt đầu vào giảng dạy học phần Âm nhạc cơ bản. Trong đó có ghi rõ những phần học trên giảng đường, phần thực hành thí nghiệm và những phần yêu cầu sinh viên làm bài tập ở nhà. Quán triệt cho sinh viên ngay từ đầu về tinh thần tự học. Những chương, những phần yêu cầu sinh viên tự học, giảng viên nên nêu rõ mục tiêu của chương, phần đó. Đặt ra các câu hỏi yêu cầu người học phải trả lời được sau khi học xong chương, phần đó. Hướng dẫn sinh viên kỹ năng đọc sách, nghiên cứu tài liệu, tóm tắt tài liệu đọc được, cách lập dàn bài, đề cương.

            6. Phối hợp với những môn liên quan góp phần củng cố kiến thức Âm nhạc cơ bản

Trong chương trình đào tạo âm nhạc nói chung, và học phần Âm nhạc cơ bản nói riêng, không có sự độc lập mà luôn có sự song hành cùng hỗ trợ về kiến thức và kỹ năng, luôn bổ sung và phát triển một cách hợp lý. Tùy theo cấu trúc, nội dung các môn mà đánh giá hiệu quả mức độ tương tác qua lại giữa môn học. Sự hỗ trợ tương tác này nhằm nâng cao hiệu quả của việc hình thành kỹ năng, kỹ xảo, năng lực cho sinh viên.

Trong chương trình đào tạo cho sinh viên đại học chuyên ngành Giáo dục Mầm non phần Âm nhạc cơ bản là học phần tiên quyết cho những học phần mang tính thực hành của bộ môn âm nhạc. Hoạt động thực hành luyện tập được đánh giá là một trong những tiêu chí hàng đầu nhằm củng cố kiến thức Âm nhạc cơ bản. Toàn bộ hệ thống khái niệm, ký hiệu đều nhằm mục đích giúp sinh viên nắm vững những kiến thức cơ bản, từ đó dẫn đến đánh giá phân tích tác phẩm, có cái nhìn nhận thức đúng đắn về tác phẩm. Chúng ta hiểu thực hành là phương pháp áp dụng lý thuyết vào thực tế. Sinh viên sẽ vận dụng vốn kiến thức lí thuyết đã được học từ học phần Âm nhạc cơ bản để thực hành ứng dụng trong phần hát và đàn. Đồng thời, khi ứng dụng, giúp sinh viên củng cố và ghi nhớ, hiểu cụ thể hơn kiến thức của học phần Âm nhạc cơ bản.

Tài liệu tham khảo

1. Phạm Thị Hòa, Ngô Thị Nam (2003), Giáo dục Âm nhạc tập 1, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

2. Phạm Tú Hương (2010), “Lý thuyết Âm nhạc cơ bản”, Bộ Giáo dục và Đào tạo, dự án đào tạo giáo viên THCS, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

3. Hoàng Long, Hoàng Lân (2003), Tuyển tập âm nhạc tuổi thơ, Nxb Giáo dục, Hà Nội.

4. Trịnh Hoài Thu, Phạm Lê Hòa, Nguyễn Thị Tố Mai, Lê Anh Tuấn, Lương Minh Tân (2012), Lý thuyết Âm nhạc cơ bản, Hệ Đại học Sư phạm Âm nhạc, tài liệu lưu hành nội bộ, Trường ĐHSP Nghệ thuật TW, Hà Nội.

5. Hoàng Văn Yến (2007), Trẻ mầm non ca hát, Nxb Âm nhạc, Hà Nội.

________________________

[*] Lớp Cao học k1 - Chuyên ngành Lí luận và Phương pháp dạy học Âm nhạc tại Tây Ninh