BIỆN PHÁP KỂ CHUYỆN CÓ MINH HỌA TRONG CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC CẢM THỤ ÂM NHẠC CHO TRẺ 5-6 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON CỰ KHỐI, LONG BIÊN, HÀ NỘI

Học viên Lê Hồng Nhật

K19 – Lý luận và Phương pháp dạy học Âm nhạc

Cảm thụ âm nhạc là một vấn đề tương đối trừu tượng, môn học này có vai trò và ảnh hưởng lớn đến khả năng tiếp nhận, cảm thụ âm nhạc của người học. Dạy học cảm thụ âm nhạc giúp trẻ làm quen với âm nhạc một cách tự nhiên, có tính tích cực qua các hoạt động như: Học các nhạc cụ phù hợp với độ tuổi, vận động theo nhạc, trò chơi âm nhạc, dạy học qua truyện tranh, học hát, học qua tranh ảnh,v…v… Từ đó, giúp các em bồi đắp thêm nhiều kiến thức về mặt cảm xúc, ngôn ngữ, văn hóa, xã hội, tư duy, phát triển các kỹ năng vận động và xây dựng nền tảng cơ bản cho các nội dung giáo dục Âm nhạc sau này, góp phần giúp người học phát triển về tri thức, nhận thức, cảm xúc, tinh thần, thể chất và cả thẩm mỹ.

Qua khảo sát thực tế, môn học này vẫn chưa được áp dụng vào hệ thống các trường mầm non công lập. Đồng thời, cho đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào về biện pháp kể chuyện có minh họa trong dạy học cảm thụ âm nhạc cho trẻ 5-6 tuổi tại trường Mầm non Cự Khối, Long Biên, Hà Nội. Với mục tiêu xây dựng những tiết học vui vẻ, thu hút, hiệu quả và phù hợp với định hướng phát triển năng lực toàn diện cho trẻ 5-6 tuổi, tôi xin trình bày biện pháp kể chuyện có minh bằng động tác, nét mặt, tranh ảnh, âm thanh, âm nhạc trong dạy cảm thụ âm nhạc trong bài viết này.

Giờ kể chuyện là một trong những hoạt động thường nhật ở tất cả các trường mầm non trên toàn quốc, trẻ rất thích thú và chăm chú trong các giờ nghe cô kể chuyện. Bên cạnh đó, giọng đọc truyền cảm là một trong những thế mạnh của hầu hết các giáo viên mầm non nói chung và các giáo viên tại Trường Mầm non Cự Khối nói riêng. Như vậy, việc sử dụng các câu chuyện nhỏ, kết hợp với âm nhạc vừa là một hoạt động dễ dàng sử dụng đối với giáo viên mầm non, vừa là hoạt động gây hứng thú lớn đối với trẻ.

Ngoài ra, trẻ luôn hứng thú với các chủ đề về thiên nhiên như cây cối, thời tiết, đặc biệt là động vật. Bởi vậy nên để có thể vừa thú hút trẻ, vừa giúp trẻ bồi đắp thêm các kiến thức âm nhạc, chúng tôi lựa chọn tổ khúc “The Carnival of the animals” – Lễ hội của các loài động vật của nhạc sĩ Camille Saint-Saëns để áp dụng trong suốt chương trình dạy học cảm thụ âm nhạc cho trẻ 5-6 tuổi tại Trường Mầm non Cự Khối.

1. Mục đích

Mục đích của biện pháp này để giúp trẻ làm quen, ôn tập hình ảnh, âm thanh của một số nhạc cụ đã được học và những kiến thức âm nhạc về cường độ (to/nhỏ), tốc độ (nhanh/chậm), kỹ thuật (legato/staccato). Đồng thời mở rộng vốn hiểu biết về các loài động vật trong cuộc sống.

2. Phương pháp dạy học

Những phương pháp dạy học được sử dụng trong biện pháp kể chuyện có minh họa bao gồm:

– Phương pháp dùng lời

– Phương pháp trực quan

– Phương pháp trình diễn tác phẩm

– Phương pháp hướng dẫn thực hành luyện tập

– Phương pháp đánh giá nêu gương

3. Khái quát về tổ khúc “The Carnival of the animals” của nhạc sĩ Camille Saint-Saëns

Tổ khúc “The Carnival of the animals” – Lễ hội của các loài động vật của nhạc sĩ Camille Saint-Saëns bao gồm 14 chương. Tuy nhiên, để đúng với chủ đề động vật, chúng tôi chỉ sử dụng 13 chương [Bỏ chương 11 – Pianist (Nghệ sĩ dương cầm)]. Với 13 chương trong tổ khúc “Lễ hội của các loài động vật”, chúng tôi chia nội dung ra làm 27 tiết (tiết đầu để giới thiệu về tác giả, tác phẩm, 12 tiết học nội dung 13 chương, 12 tiết ôn tập các chương được học và 2 tiết ôn toàn bộ nội dung).

Mỗi chương được sử dụng trong chương trình cảm thụ âm nhạc đều có một số mục tiêu chính về nội dung kiến thức mà trẻ cần nắm được trong quá học tập. Chương 1 – March of the Lions (lễ diễu hành của Hoàng gia Sư tử), trẻ ghi nhớ và diễn tả theo bước đi oai hùng, kiêu hãnh và những tiếng gầm lớn của vua Sư tử theo giai điệu của tác phẩm, ôn tập hình ảnh cùng âm thanh của nhạc cụ piano, Viola, Violin.

Sang chương 2 – Hens and Cockerals (Gà mái và Gà trống), trẻ ghi nhớ hình ảnh gà trống bằng âm thanh của đàn piano cùng kèn Clarinet, gà mái với âm thanh của đàn Viola và Violin, làm quen với kỹ thuật legato thông qua tiếng gà trống gáy, staccato qua tiếng gà mổ thóc.

Tiếp đến là sự kết hợp của chương 3 – Wild Asses (Lừa hoang) và chương 4 – Tortoises (Rùa). Việc 2 chương cùng xuất hiện trong 1 tiết học sẽ giúp trẻ có ấn tượng hơn về sự đối lập của nhanh (lừa hoang) và chậm (rùa). Trẻ được ôn tập hình ảnh, âm thanh đàn piano qua cả 2 chương (tiếng bước chân chạy nhanh của Lừa hoang, tiếng tim đập mạnh của bác Rùa) cùng bộ dây khắc họa bước đi chậm chạp, từng bước của bác Rùa.

Chương 5 – The Elephant (Voi), trẻ ghi nhớ hình ảnh bác Voi nhảy những bước chân mạnh mẽ theo điệu valse qua phần biểu diễn của đàn Piano và Double Bass. Ở chương 6 – Kangaroos, trẻ tiếp tục là ôn lại kĩ thuật staccato qua những bước nhảy lên cao xuống thấp với âm thanh to hơn cùng tốc độ nhanh hơn rồi lại giảm dần và legato qua hình ảnh dừng lại lấy đà nhảy tiếp của các bạn Kangaroo trên phím đàn piano. Đến với chương 7 – Aquarium (Bể cá), trẻ làm quen với hình ảnh cùng âm thanh của đàn glockenspiel, ôn tập đàn piano cùng bộ dây (violin, viola, cello) qua hình ảnh các bạn cá sắc màu bơi lội tung tăng dưới ánh mặt trời.

Chương 8 – Person with Long Ears (Nhân vật có tai dài), trẻ làm quen với nhận vật có tai dài. Cụ thể ở đây là chú Lừa với tiếng kêu Hee-Haw ồn ào được thể hiện qua âm thanh của đàn Violin cùng những nốt trên cao và dưới thấp nhanh dần, to dần rồi dần chậm lại, nhỏ đi khi kết thúc. Ở tiết học nội dung chương 9 – Cuckoo in the Woods (Chim Cuckoo trong rừng), trẻ làm quen với chim Cuckoo trong rừng sâu thông qua tiếng hót qua 2 nốt (1 nốt cao, 1 nốt thấp) của đàn Clarinet, kết hợp với giai điệu của đàn piano mô tả không gian yên ắng của khu rừng cùng tiếng bước chân của người khám phá khu rừng.

Chương 10 – Aviary (Vườn chim), để trẻ dễ hình dung hơn, chúng tôi sẽ giới thiệu tên của chương 10 là “Những chú chim”. Trẻ được ôn tập về hình ảnh và nhạc của của đàn Flute qua âm thanh khắc họa tiếng các bạn chim đang vỗ cánh bay nhanh và cao rồi lại xuống thấp nhẹ nhàng, piano với những nét giai điệu khắc họa tiếng hót. Chương 12 – Fossils (Hóa thạch), trẻ ôn tập đàn Xylophone, Piano, Violin và Flute bằng giai điệu nhanh, vui nhộn khắc họa bữa tiệc vào ban đêm khi những loài hóa thạch (khủng long) đang nhảy múa dưới ánh trăng sao lấp lánh. Tiếp theo là chương 13 – The Swan (Thiên nga), trẻ làm quen với bạn Thiên Nga qua âm thanh của đàn Cello khắc họa hình ảnh Thiên Nga đang di chuyển duyên dáng, thướt tha, mềm mại, chậm rãi trên dòng sông gợn những cơn sóng nhẹ từ giai điệu của piano.

Cuối cùng là chương 14 – Finale (Kết thúc), lễ hội của những loài động vật được bắt đầu với sự hiện diện của tất cả các bạn động vật và các nhạc cụ đã được giới thiệu của 12 chương trước. Đây là một trong những nội dung giúp giáo viên kiểm tra khả năng ghi nhớ và cảm thụ âm nhạc của trẻ sau một quá trình trải nghiệm cùng âm nhạc.

4. Các bước tiến hành

Biện pháp kể chuyện cùng Âm được tiến hành theo 3 bước bao gồm: Giới thiệu, thực hành và củng cố.

Thời gian cho hoạt động này chiếm từ 3 đến 4 phút tùy vào nội dung tiết học.

Ví dụ: Tiết học mới với nội dung của chương 6 – Kangourous (Kangaroo)

Điểm cần lưu ý với giáo viên khi kể chuyện cùng âm nhạc là trong quá trình kể, giáo viên cần kể nội dung đúng với giai điệu của tác phẩm. Ví dụ, với bài nhạc Kangaroo, giáo viên cần kể các bạn Kangaroo nhảy lên cao khi âm thanh có chiều hướng đi lên và các bạn nhảy xuống khi âm thanh có chiều hướng đi xuống. Tuyệt đối không được kể nội dung sai lệch với âm nhạc, việc sai lệch sẽ vô hình khiến trẻ hiểu sai lệch về kiến thức của âm nhạc.

Qua ví dụ trên, chúng ta có thể thấy trẻ được học các kiến thức mới khi các bạn đang hóa thân thành con vật và hoạt động cùng âm nhạc giống như đang chơi một trò chơi. Nhờ vậy, trẻ vừa được phát triển khả năng tập trung lắng nghe, xử lý thông tin, giải quyết vấn đề, vừa phát triển kỹ năng vận động. Đồng thời được bồi đắp, mở rộng thêm kiến thức cả về Âm nhạc như: đàn Piano, âm thanh to/nhỏ, bước đầu làm quen với âm thanh của kĩ thuật liền tiếng – legato, lẫn đời sống xã hội (Làm quen với hình ảnh của Kangaroo).

KẾT LUẬN

Hiện nay có rất nhiều phụ huynh đầu tư cho các con được học Âm nhạc ngay từ khi còn nhỏ. Âm nhạc đã và đang trở tình một trong những nhu cầu thiết yếu để nuôi dưỡng và phát triển thế hệ trẻ một cách toàn diện và bền vững. Cảm thụ âm nhạc không chỉ mang lại những giá trị nghệ thuật mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. Biện pháp kể chuyện có minh họa cùng âm nhạc giúp trẻ được bồi đắp kiến thức cơ bản của bộ môn Âm nhạc một cách vui vẻ, tự nhiên, gần gũi. Bên cạnh đó các em còn được phát triển cả kỹ năng biểu diễn, cảm thụ và ứng dụng. Đặc biệt, sự tự tin, tinh thần hợp tác và khả năng sáng tạo của trẻ cũng được phát triển qua biện pháp này.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Văn Cường (2012), Lí Luận dạy học hiện đại, Nxb Hà Nội.
2. Phạm Thị Hoà (2007), Giáo dục âm nhạc tập1,2, Nxb ĐHSP, Hà Nội.
3. 3. Nguyễn Văn Hộ – Hà Thị Đức (2001), Lý luận dạy học, Nxb ĐHSP Thái Nguyên.
4. Ngô Thị Nam (2008), Phương pháp dạy học Âm nhạc cho trẻ trước tuổi học, Nxb GD, HN.
5. Lê Anh Tuấn (2010), Phương pháp dạy học Âm nhạc, Nxb Đại học Sư phạm.
6. Phạm Tuyên (1999), Âm nhạc với trẻ em, Nxb Giáo dục.
7. The Carnival of the Animals, https://en.wikipedia.org/wiki/The_Carnival_of_the_Animals