GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ LỄ HỘI ĐÌNH – NGHÈ CẨM HẢI, THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH
Đàm Duy Thắng
Học viên K16 – Quản lý văn hóa
Lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải (thành phố Cẩm Phả) là một trong những nét văn hóa đặc sắc mang đậm dấu ấn truyền thống của vùng đất Quảng Ninh. Không chỉ là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính với các bậc tiền nhân, lễ hội còn là biểu tượng thiêng liêng kết nối hiện tại với quá khứ, nuôi dưỡng đời sống tâm linh và vun đắp tinh thần đoàn kết cộng đồng. Đồng thời, với những giá trị truyền thống độc đáo, lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải còn là điểm đến thu hút du khách, góp phần quảng bá hình ảnh con người và văn hóa Quảng Ninh đến bạn bè trong và ngoài nước. Trước xu hướng hiện đại hóa và nhu cầu tín ngưỡng ngày càng gia tăng, lễ hội đang đứng trước những nguy cơ bị biến tướng. Việc thương mại hóa, buôn bán tràn lan, tổ chức trò chơi kém văn minh hay xả rác bừa bãi không chỉ làm méo mó hình ảnh lễ hội mà còn gây mất đi không gian văn hóa vốn dĩ trang nghiêm, linh thiêng. Những hiện tượng tiêu cực này nếu không được kiểm soát sẽ khiến lễ hội dần mất đi giá trị cốt lõi. Để nâng cao hiệu quả quản lý, cần có chiến lược tổ chức bài bản từ khâu quy hoạch đến triển khai. Bài viết này xin được đề cập đến đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải.
1. Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ công tác tổ chức, quản lý lễ hội
Nâng cấp các khu vực tổ chức lễ hội: Khu vực Đình – Nghè Cẩm Hải là nơi tổ chức các nghi lễ chính của lễ hội. Đây là không gian linh thiêng, nơi diễn ra các hoạt động tín ngưỡng quan trọng. Ngoài ra, khu vực tổ chức lễ hội ngoài trời, nơi diễn ra các trò chơi dân gian, các hoạt động văn nghệ và các gian hàng dịch vụ cũng cần được quy hoạch lại hợp lý.
Xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ cho du khách: Cơ sở hạ tầng phục vụ du khách đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng trải nghiệm khi tham gia lễ hội. Hiện nay, các khu vực bãi đỗ xe, nhà vệ sinh công cộng, khu vực nghỉ chân cho du khách vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, đặc biệt vào những ngày cao điểm. Do đó, việc đầu tư vào các hạng mục này cần được thực hiện ngay để đảm bảo tiện ích cho du khách.
Ứng dụng công nghệ vào quản lý cơ sở vật chất: Bên cạnh việc xây dựng và nâng cấp cơ sở vật chất vật lý, cần đầu tư vào các giải pháp công nghệ để hỗ trợ QLLH hiệu quả hơn. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp giám sát và điều phối các hoạt động trong lễ hội mà còn nâng cao trải nghiệm cho du khách.
Hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp để đầu tư cơ sở vật chất: Để đảm bảo nguồn vốn đầu tư cho cơ sở vật chất lễ hội, cần thúc đẩy sự hợp tác giữa chính quyền địa phương và các doanh nghiệp, tổ chức có tiềm lực tài chính.
2. Hoàn thiện cơ chế ban hành và triển khai văn bản quản lý lễ hội đồng bộ, sát thực tiễn
Trước hết, cần xây dựng một quy trình ban hành văn bản quản lý có tính hệ thống và liên thông, từ cấp xã đến cấp thành phố và tỉnh. Để làm được điều đó, các cơ quan chuyên môn như Phòng Văn hóa – Thông tin thành phố Cẩm Phả, Sở Văn hóa, Thể thao tỉnh Quảng Ninh cần phối hợp với UBND xã Cẩm Hải xây dựng bộ khung hướng dẫn tổ chức lễ hội mang tính ổn định, có thể điều chỉnh từng năm theo tình hình cụ thể, nhưng vẫn giữ được tính đồng bộ về nguyên tắc và nội dung.
Để đảm bảo hiệu quả triển khai, việc giám sát thực hiện văn bản cũng cần có cơ chế rõ ràng, cần thành lập các tổ kiểm tra liên ngành, hoạt động theo từng giai đoạn: trước lễ hội (kiểm tra công tác chuẩn bị, phân công), trong lễ hội (kiểm soát an ninh, vệ sinh, thực hiện đúng quy trình) và sau lễ hội (đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm).
3. Đổi mới nội dung và nâng cao chất lượng xây dựng, triển khai chương trình lễ hội
Duy trì và phát huy các nghi lễ truyền thống: Các nghi lễ này cần được tổ chức một cách trang trọng, tuân thủ đúng theo các quy chuẩn và phong tục truyền thống của địa phương. Đây là phần quan trọng nhất của lễ hội, thể hiện sự tôn kính đối với các nhân vật được thờ phụng cũng như thể hiện lòng thành của cộng đồng với thần linh.
Đổi mới nội dung phần hội: Phần hội của lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải, với các trò chơi dân gian và hoạt động văn nghệ, là một phần không thể thiếu và mang lại sự vui vẻ, gắn kết cho người dân và du khách.
Phối hợp với các nghệ nhân và chuyên gia văn hóa để làm phong phú nội dung chương trình: Để đảm bảo chương trình lễ hội không chỉ phong phú mà còn có giá trị văn hóa cao, ban tổ chức cần hợp tác chặt chẽ với các nghệ nhân, các chuyên gia văn hóa, những người am hiểu sâu sắc về lễ hội và phong tục tập quán địa phương. Họ sẽ giúp cố vấn và hướng dẫn trong việc duy trì các nghi thức lễ nghi, đồng thời đề xuất các hoạt động mới mẻ nhưng vẫn giữ được tinh thần của lễ hội.
Tăng cường tính tương tác và trải nghiệm cho du khách: Những khu vực trải nghiệm thực tế về các phong tục tập quán, nghi lễ truyền thống hoặc những không gian nghệ thuật dân gian có thể được bố trí trong khu vực lễ hội để du khách tham gia trực tiếp, từ đó tạo ra những kỷ niệm đáng nhớ và ý nghĩa.
4. Đa dạng hóa hình thức và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, quảng bá lễ hội
Tăng cường truyền thông qua các kênh truyền thông đại chúng: Truyền thông đại chúng không chỉ giúp truyền tải thông tin nhanh chóng mà còn tạo ra sự lan tỏa mạnh mẽ, giúp mọi tầng lớp xã hội tiếp cận với các quy định một cách dễ dàng. Đặc biệt, trong bối cảnh phát triển của mạng xã hội, các nền tảng như Facebook, Zalo, Youtube… có thể được tận dụng để truyền tải thông tin một cách rộng rãi.
Phối hợp với các cơ quan, đoàn thể trong việc tuyên truyền: Ngoài các kênh truyền thông đại chúng, việc tuyên truyền và phổ biến các văn bản quy định về lễ hội cũng cần sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức, đoàn thể ở địa phương như Hội LHPN, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh…
Tăng cường tuyên truyền trực tiếp tại địa phương: Tại địa phương, cần có các phương pháp tuyên truyền trực tiếp để mọi người dân có thể nắm bắt và tuân thủ các quy định liên quan đến lễ hội.
5. Nâng cao năng lực tổ chức và điều hành lễ hội theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại
Cần chuyên nghiệp hóa bộ máy tổ chức lễ hội: Thay vì chỉ là ban tổ chức lâm thời, có thể tiến tới hình thành một “tổ điều phối văn hóa cơ sở” với thành phần ổn định, được tập huấn định kỳ về kỹ năng quản lý sự kiện, phối hợp cộng đồng, xử lý tình huống.
Chuẩn hóa quy trình tổ chức lễ hội theo hướng hệ thống hóa và định chuẩn hóa từng khâu: Từ lập kế hoạch, phân công nhân sự, xây dựng kịch bản, phối hợp các bên liên quan đến giám sát, đánh giá – tất cả cần được ghi chép, tổng hợp và rút kinh nghiệm qua mỗi kỳ tổ chức.
6. Tăng cường công tác quản lý dịch vụ, môi trường, trật tự an toàn trong lễ hội
Quản lý các dịch vụ thương mại trong lễ hội: Cần quy hoạch các khu vực dịch vụ riêng biệt, có sự phân chia rõ ràng giữa khu vực bán hàng, ăn uống và khu vực diễn ra các hoạt động chính của lễ hội. Ban tổ chức cần phối hợp với các cơ quan chức năng như cơ quan quản lý thị trường, y tế để kiểm tra chất lượng thực phẩm, đảm bảo rằng các gian hàng tuân thủ quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm và không tăng giá quá mức.
Bảo vệ môi trường trong suốt quá trình diễn ra lễ hội: Để thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường, ban tổ chức cần tăng cường công tác tuyên truyền về ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường cho người dân và du khách.
Đảm bảo trật tự và an ninh an toàn: Công tác đảm bảo trật tự và an ninh trong lễ hội là một yếu tố không thể thiếu để bảo vệ người dân và du khách khỏi các nguy cơ tiềm ẩn về an toàn và an ninh.
7. Phát huy vai trò chủ thể và nâng cao năng lực tham gia của cộng đồng trong quản lý, tổ chức lễ hội
Đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý chuyên nghiệp: Các khóa đào tạo chuyên sâu về QLLH nên được tổ chức thường xuyên, bao gồm các nội dung như quản lý tài chính, lập kế hoạch tổ chức sự kiện, quản lý nhân sự, xử lý các tình huống khẩn cấp và các quy định pháp luật liên quan. Việc cập nhật kiến thức mới về xu hướng tổ chức sự kiện, áp dụng công nghệ thông tin trong QLLH cũng cần được chú trọng để đội ngũ quản lý có thể linh hoạt và hiệu quả trong công việc.
Hợp tác với các chuyên gia văn hóa và nghệ nhân: Các chuyên gia văn hóa có thể cung cấp những hiểu biết sâu sắc về lịch sử, văn hóa của lễ hội, từ đó giúp xây dựng các chương trình lễ hội phong phú, hấp dẫn nhưng vẫn giữ được bản sắc truyền thống.
Xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn cho lễ hội: Quy hoạch đào tạo nguồn lực QLLH cần được xây dựng trên cơ sở một kế hoạch phát triển dài hạn. Kế hoạch này nên bao gồm các mục tiêu cụ thể về số lượng và chất lượng nhân sự, các chương trình đào tạo, cũng như các hoạt động liên quan đến phát triển nội dung lễ hội.
8. Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong tổ chức lễ hội
Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong quá trình tổ chức lễ hội là một công tác quan trọng để đảm bảo lễ hội diễn ra đúng pháp luật, an toàn và không có sự sai sót đáng tiếc. Công tác thanh tra không chỉ giúp phát hiện sớm các vi phạm mà còn góp phần nâng cao tính trách nhiệm của ban tổ chức và những người tham gia. Bên cạnh đó, việc khen thưởng và xử lý vi phạm một cách công bằng và minh bạch sẽ tạo nên một cơ chế khuyến khích tốt hơn, giúp lễ hội ngày càng được cải thiện về chất lượng tổ chức.
9. Nâng cao vai trò của cộng đồng trong quản lý lễ hội
Cộng đồng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình quản lý và tổ chức lễ hội, đặc biệt là trong những lễ hội truyền thống như lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải. Việc nâng cao vai trò của cộng đồng không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa mà còn thúc đẩy tính tự quản, gắn kết và trách nhiệm của người dân trong việc giữ gìn nét đặc sắc của lễ hội.
Kết luận
Lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải không chỉ là một sự kiện văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc mà còn là không gian thiêng liêng, nơi hội tụ niềm tin, truyền thống và tinh thần cộng đồng. Tuy nhiên, để lễ hội phát triển bền vững, việc quản lý và tổ chức cần được thực hiện một cách bài bản, đồng bộ và phù hợp với bối cảnh hiện đại. Những giải pháp đã đề xuất chính là những hướng đi thiết thực. Khi cộng đồng cùng đồng hành với chính quyền, khi lễ hội được bảo vệ bằng sự hiểu biết và trách nhiệm, chắc chắn lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải sẽ tiếp tục phát huy giá trị, trở thành biểu tượng văn hóa tiêu biểu, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Quảng Ninh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Lê Văn Bình (2022), “Lễ hội truyền thống Quảng Ninh qua các thời kỳ lịch sử”, Tạp chí Văn hóa Dân tộc, số 12, tháng 3.
- Chính phủ (2018), Nghị định số 110/2018/NĐ-CP ngày 29 tháng 8 năm 2018 của Chính phủ về quản lý và tổ chức lễ hội, Hà Nội.
- Cao Đức Hải (2011), Quản lý lễ hội và sự kiện, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
- Nguyễn Thị Hồng Hạnh (2018), Quản lý lễ hội đền Đức ông Trần Quốc Nghiễn (phường Hồng Gai, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh), Luận văn thạc sĩ Quản lý văn hóa, Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương, Hà Nội.
- Trần Thị Hoa (2021), Lễ hội Đình – Nghè Cẩm Hải và các giá trị văn hóa phi vật thể, Địa chí Quảng Ninh.
- Phạm Văn Hội (2019), “Lịch sử hình thành và phát triển lễ hội truyền thống ở Quảng Ninh”, Báo Quảng Ninh điện tử.
- Phan Thị Thu Hương (2023), Lễ hội và di sản Quảng Ninh trong bối cảnh hội nhập văn hóa, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
- Hoàng Đình Nam (2018), Lễ hội dân gian vùng Đông Bắc Việt Nam, Nxb Văn hóa Dân tộc, Hà Nội.
- Nguyễn Phương Thảo, Văn hoá vùng biển đảo Quảng Ninh qua các lễ hội truyền thống, Nxb Khoa học, xã hội.
- Nguyễn Văn Thắng (2023), “Đình – Nghè Cẩm Hải: Bảo tồn di sản trong thời kỳ hiện đại hóa”, Báo Nhân dân điện tử, số 15, tháng 9.
- Ngô Văn Tuấn (2021), Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Quảng Ninh, Nxb Lao động, Hà Nội.
Danh mục khác
Bài viết khác
