ỨNG DỤNG HOA VĂN CHẠM KHẮC GỖ TẠI CHÙA KEO VÀO THIẾT KẾ BỘ BAO BÌ BÁNH TRUNG THU HỮU NGHỊ GIÚP BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT TRUYỀN THỐNG

Nguyễn Tuấn Anh

Học viên K1 Mỹ thuật ứng dụng

Hoa văn chạm khắc gỗ truyền thống mang đậm giá trị thẩm mỹ và tinh thần của dân tộc. Những họa tiết này không chỉ thể hiện tay nghề tinh xảo của nghệ nhân xưa mà còn phản ánh tư tưởng, tín ngưỡng và bản sắc văn hóa Việt Nam. Việc đưa hoa văn chạm khắc gỗ vào thiết kế bao bì bánh Trung thu là một hướng đi sáng tạo, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống trong đời sống hiện đại. Bài viết này nhằm đề xuất cách ứng dụng hoa văn chạm khắc gỗ tại chùa Keo vào thiết kế bao bì bánh Trung thu Hữu Nghị, từ đó góp phần nâng cao giá trị cảm nhận của sản phẩm và khơi gợi ý thức bảo tồn di sản trong cộng đồng.

Hoa văn chạm khắc gỗ chùa Keo – Nơi bảo tồn nghệ thuật truyền thống

Chùa Keo, hay Thần Quang tự, nằm tại xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Được xây dựng lần đầu vào năm 1061 dưới triều đại Lý với tên gọi Nghiêm Quang tự, đến năm 1167, chùa đổi tên thành Thần Quang tự. Vào năm 1611, một trận lũ lớn đã làm ngập làng và khiến một bộ phận dân cư di cư, xây dựng chùa Keo mới tại Hành Thiện (nay là xã Xuân Hồng, Nam Định). Một nhóm khác đến tả ngạn sông Hồng, lập làng Dũng Nhuệ, xây dựng chùa Keo Trên. Chùa Keo Thái Bình được xây dựng lại vào năm 1630 và hoàn thành sau hai năm. Đã trải qua nhiều lần trùng tu vào các năm 1698, 1707, 1941 và 1990,… các đợt trùng tu này không chỉ bảo tồn kiến trúc mà còn bảo vệ giá trị lịch sử và văn hóa quan trọng của ngôi chùa đối với cộng đồng địa phương.

Chùa Keo đặc biệt nổi bật với các linh vật như rồng, phượng, nghê, quy những biểu tượng tâm linh có mặt trong nhiều tác phẩm chạm khắc gỗ. Mỗi hình tượng linh vật không chỉ mang ý nghĩa tượng trưng mà còn thể hiện sự biến hóa độc đáo trong nghệ thuật chạm khắc qua các thế kỷ. Chẳng hạn, hình tượng rồng tại đây được chạm khắc với các đường nét mềm mại nhưng vẫn giữ được vẻ uy nghi, thể hiện quyền lực và sự bảo vệ. Bên cạnh các linh vật, hoa văn tự nhiên như hoa sen, hoa cúc cũng là yếu tố không thể thiếu trong trang trí tại chùa Keo. Hoa sen, với ý nghĩa thanh cao và thuần khiết, được khắc chạm tỉ mỉ trên nhiều chi tiết của không gian chùa, tạo ra cảm giác về sự tinh khiết và sự liên kết giữa con người với thiên nhiên. Tương tự, hoa cúc, tượng trưng cho sự trường tồn, được sử dụng để tạo điểm nhấn thẩm mỹ, góp phần làm phong phú thêm không gian thờ tự, đồng thời giữ vững giá trị thẩm mỹ truyền thống.

Điều làm nên sự đặc sắc của nghệ thuật chạm khắc gỗ tại chùa Keo chính là sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố tạo hình và bố cục. Các họa tiết chạm khắc được phân chia rõ ràng thành các mảng lớn, nhỏ, từ các hình rồng, phượng đến các chi tiết hoa lá. Các mảng này không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn thể hiện tư duy bố cục tinh tế của nghệ nhân, làm tăng chiều sâu và tạo nên sự nhịp nhàng trong không gian kiến trúc. Hệ thống mây đao mác cách điệu, rừng mây uốn lượn xung quanh các linh vật không chỉ là trang trí mà còn mang ý nghĩa biểu tượng, thể hiện sự sinh sôi, bảo vệ.

Hệ thống hoa văn chạm khắc gỗ tại chùa Keo là biểu tượng của sự tinh tế trong nghệ thuật điêu khắc truyền thống, kết hợp hoàn hảo giữa yếu tố thẩm mỹ và tín ngưỡng. Những tác phẩm chạm khắc tại đây không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật mà còn là phần di sản văn hóa đặc sắc, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống của Việt Nam.

2. Mục tiêu khai thác vẻ đẹp hoa văn chạm khắc gỗ chùa Keo vào thiết kế bao bì trung thu

Mục tiêu chính khi phát triển ý tưởng bao bì là khắc họa được giá trị nghệ thuật truyền thống. Thiết kế bao bì phải đảm bảo sự hài hòa về thẩm mỹ và tính độc đáo. Cần thể hiện sự kết hợp giữa yếu tố hiện đại và những đặc trưng của nghệ thuật dân gian, cụ thể là hoa văn chạm khắc gỗ Chùa Keo, được chuyển thể một cách sáng tạo và ứng dụng vào thực tế. Mục tiêu là biến bao bì không chỉ là sản phẩm bảo quản, mà là một phần của trải nghiệm văn hóa mà sản phẩm bao bì mang lại cho người tiêu dùng. Hơn nữa, bao bì cũng cần phục vụ mục đích marketing, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường và thu hút sự chú ý của khách hàng trong một không gian tiêu dùng đầy sự cạnh tranh. Bao bì cần thể hiện rõ nét giá trị cao cấp của sản phẩm, đồng thời tạo ấn tượng mạnh mẽ ngay từ cái nhìn đầu tiên. Sự sáng tạo trong việc chọn lựa hình thức hoa văn, chất liệu, màu sắc và kiểu dáng sẽ tạo ra một thiết kế vừa độc đáo, vừa dễ dàng ghi dấu ấn với người tiêu dùng.

Việc sử dụng hoa văn chạm khắc gỗ từ chùa Keo không chỉ mang đến vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn gia tăng giá trị cảm nhận của sản phẩm. Mục đích của thiết kế bao bì bánh trung thu Hữu Nghị là tạo ra một sản phẩm không chỉ có hương vị tuyệt vời mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc, giúp người tiêu dùng cảm nhận được sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Bao bì không chỉ có vai trò bảo vệ sản phẩm mà còn là công cụ giúp kết nối thương hiệu với khách hàng, đặc biệt là đối với nhóm người tiêu dùng trẻ tuổi, những người ngày càng quan tâm đến các giá trị bản địa và mong muốn có những trải nghiệm văn hóa sâu sắc.

Quá trình thiết kế bao bì không chỉ yêu cầu sự sáng tạo mà còn cần phải đảm bảo tính phù hợp với công năng bảo quản và vận chuyển. Các yếu tố như logo, tên sản phẩm, thành phần, hướng dẫn sử dụng và hạn sử dụng phải được trình bày một cách rõ ràng và dễ dàng tiếp cận. Họa tiết chạm khắc từ Chùa Keo cần được sử dụng một cách hợp lý, sao cho không chiếm quá nhiều diện tích nhưng vẫn giữ được sự hài hòa trong tổng thể thiết kế, không làm gián đoạn các thông tin quan trọng cần truyền tải.

Ứng dụng hoa văn chạm khắc gỗ chùa Keo vào thiết kế bao bì trung thu Hữu Nghị

Việc ứng dụng hoa văn chạm khắc gỗ tại chùa Keo vào thiết kế bao bì bánh Trung thu Hữu Nghị không chỉ là một bước đi sáng tạo mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Sử dụng mô típ đồ họa tự nhiên, lấy cảm hứng từ hoa sen, mây cách điệu và sóng nước, không chỉ mang đến vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn truyền tải thông điệp về mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên. Những họa tiết này được sử dụng như lớp nền, giúp bao bì trở nên hài hòa và dễ nhìn, đồng thời làm nổi bật thông tin sản phẩm. Mô típ tự nhiên này không chỉ giúp tạo ra một cảm giác thư thái và gần gũi, mà còn mang lại giá trị văn hóa sâu sắc cho sản phẩm. Mô típ đồ họa tứ linh, bao gồm rồng, phượng, nghê và quy, được áp dụng để làm nổi bật bản sắc văn hóa dân tộc và tạo điểm nhấn mạnh mẽ cho thiết kế bao bì. Những linh vật này thể hiện sự thịnh vượng, may mắn và sự trường tồn, đồng thời giúp bao bì trở nên nổi bật và dễ nhận diện. Hình ảnh của rồng, nghê, phượng và quy được thể hiện một cách tinh tế, tạo ra sự hài hòa và ấn tượng cho bao bì, đồng thời khắc họa rõ nét những giá trị văn hóa sâu sắc.

Trong quá trình thiết kế, các yếu tố như đường nét, hình mảng và khối được áp dụng một cách khéo léo để tạo nên sự hài hòa giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại. Những đường nét uốn lượn từ hoa văn chạm khắc gỗ của chùa Keo không chỉ giúp làm nổi bật tính thẩm mỹ mà còn tạo ra sự cân đối cho bố cục tổng thể của bao bì. Các họa tiết như sóng nước, hoa sen hay các chi tiết mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống được khéo léo đưa vào thiết kế, giúp tạo cảm giác nhẹ nhàng và thanh thoát, đồng thời làm tăng sự hấp dẫn cho bao bì. Yếu tố hình mảng và khối cũng được sử dụng để tạo chiều sâu và sự tương phản trong thiết kế bao bì. Các mảng hoa văn tinh xảo được phân bổ hợp lý, giúp làm nổi bật các yếu tố quan trọng như logo và tên sản phẩm. Sự kết hợp giữa các mảng và khối hình không chỉ tạo ra một bố cục mạnh mẽ mà còn phản ánh giá trị văn hóa sâu sắc của nghệ thuật chạm khắc gỗ.

Bên cạnh đó, yếu tố bố cục trong thiết kế bao bì cũng được khai thác một cách khéo léo. Bố cục đối xứng, đặc trưng của nghệ thuật chạm khắc gỗ tại chùa Keo, tạo ra sự vững chãi và ổn định cho sản phẩm, đồng thời phản ánh tính tôn nghiêm và trang trọng của bánh trung thu. Tuy nhiên, bố cục bất đối xứng cũng được vận dụng linh hoạt để mang lại sự sáng tạo và tính hiện đại cho bao bì, làm sản phẩm trở nên độc đáo và thu hút người tiêu dùng trẻ tuổi.

KẾT LUẬN

Việc ứng dụng hoa văn chạm khắc gỗ tại chùa Keo vào thiết kế bao bì bánh Trung thu Hữu Nghị không chỉ là một bước đi sáng tạo mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Với hoa văn chạm khắc gỗ tại chùa Keo, như các hình ảnh linh vật như rồng, phượng, và các họa tiết tự nhiên như hoa sen, hoa cúc, mang đậm dấu ấn văn hóa. Việc đưa những hình ảnh này vào thiết kế bao bì không chỉ giúp làm nổi bật vẻ đẹp thẩm mỹ của sản phẩm mà còn truyền tải các giá trị tinh thần về sự kết nối giữa nghệ thuật truyền thống và hiện đại.

Tài liệu tham khảo

Trần Lâm Biền (Chủ biên) (2001), Trang trí mỹ thuật truyền thống của người Việt, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội.
Trần Lâm Biền (Chủ nhiệm đề tài) (2005), Diễn biến kiến trúc truyền thống Việt (vùng châu thổ sông Hồng), Bộ Văn hóa Thông tin, Viện Bảo tồn di tích, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, Hà Nội.
Trần Thị Biển (2021), Mô típ mây trong mỹ thuật truyền thống Việt Nam, Nxb Mỹ thuật.
Nguyễn Thị Lại Giang, Trần Thanh Hà (2021), Thiết kế và sản xuất bao bì, Nxb ĐH Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
Nguyễn Thị Hiên (2005), Điêu khắc, Nxb Đại học Sư phạm.
Bùi thị Quỳnh Hoa (2003), Nghệ thuật thiết kế mẫu bao bì, luận văn thạc sĩ, Trường ĐH Mỹ thuật công nghiệp, Hà Nội.
Marianne Rosner Klimchuk và Sandra A. Krasovec (2015), Thiết Kế Bao Bì Từ Ý Tưởng Đến Sản Phẩm, Nxb Bách khoa Hà Nội.