BIỆN PHÁP DẠY HỌC CÁC KỸ THUẬT PIANO CƠ BẢN CHO HỌC SINH TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ UNIGO SCHOOL QUA SÁCH DẠY PIANO CHO THIẾU NHI PHẦN 1 CỦA LÊ DŨNG

Đặng Thị Thùy Trang

Học viên K20 – Lý luận và phương pháp dạy học Âm nhạc

Mở đầu

Trường Tiểu học (TH) và Trung học cơ sở (THCS) Unigo School (Unigo College), xã Hoài Đức, Hà Nội là một trong những cơ sở giáo dục tiên phong trong việc triển khai mô hình đào tạo tích hợp giữa chương trình giáo dục Quốc gia và giáo dục quốc tế. Trong đó, giáo dục nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc, được xem là nền tảng quan trọng giúp HS phát triển năng lực cảm thụ, tư duy sáng tạo và bồi dưỡng nhân cách thẩm mỹ. Câu lạc bộ (CLB) Piano của nhà trường được thành lập năm 2023 với mục tiêu tạo dựng môi trường nghệ thuật lành mạnh, nơi HS có thể rèn luyện kỹ năng, thể hiện cảm xúc và phát triển năng khiếu âm nhạc. Hiện nay, CLB có 12 học sinh tham gia thường xuyên, được học tập theo chương trình linh hoạt, kết hợp giữa giáo trình quốc tế và tài liệu trong nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc rèn luyện kỹ thuật piano của học sinh còn chưa đồng đều, một số em chưa thực sự thành thạo các kỹ thuật cơ bản, dẫn đến hạn chế trong biểu cảm và khả năng biểu diễn. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nghiên cứu, lựa chọn và áp dụng những biện pháp dạy học phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ thuật piano.

Xuất phát từ thực tiễn đó, bài viết này đề xuất các biện pháp dạy học các kỹ thuật piano cơ bản cho HS tại Trường TH và THCS Unigo School qua sách Dạy piano cho thiếu nhi phần 1 của tác giả Lê Dũng.

Nội dung

2.1. Legato

Kỹ thuật legato được sử dụng trong các tiểu phẩm như Con chim non; Chim mẹ chim con; Cho tôi đi làm mưa với; Lullaby; East of eden; Romance. Kỹ thuật này yêu cầu phải giữ phím đàn liên tục, tạo ra âm thanh mượt mà, liền mạch. Chuyển đổi các ngón tay một cách linh hoạt, không có sự gián đoạn. Sử dụng chuyển động cổ tay linh hoạt. Cường độ âm thanh biến đổi nhẹ nhàng, tạo sự biểu cảm cho âm nhạc. Chẳng hạn trong tiểu phẩm Con chim non, giai điệu của bè tay trái cần được thực hiện bằng kỹ thuật legato.

(Trích)

Tiểu phẩm Con chim non phù hợp với HS đã có nền tảng căn bản về kỹ thuật piano, đặc biệt nên được đưa vào ở giai đoạn giữa hoặc cuối khóa học để HS có thể vận dụng thành thạo hai kỹ thuật: legato và non legato. GV cần hướng dẫn kỹ và cụ thể hai kỹ thuật này trong bài giúp HS rèn luyện sự linh hoạt của các ngón tay, khả năng kiểm soát lực ngón tay và sự phối hợp nhịp nhàng giữa hai tay.

Tiểu phẩm Cho tôi đi làm mưa với chủ yếu sử dụng kỹ thuật legato, với ký hiệu là dấu luyến nối các nốt nhạc không cùng cao độ lại với nhau. Tay phải cần chú ý số ngón tay thay đổi ở những nốt nhạc giống nhau. Tay trái sử dụng liên tục kỹ thuật legato do đó, khi chơi, HS cần chơi liền mạch các nốt, nhấn nốt sau mới nhấc nốt trước để tạo ra các nốt nối tiếp nhau, liền tiếng.

2.2. Non legato

Kỹ thuật non legato được sử dụng trong các tiểu phẩm như Con chim ri; Đêm trung thu; Mùa xuân; Hãy nhanh tay.

Kỹ thuật là một cách chơi nằm giữa legato và staccato – nghĩa là các nốt được chơi tách rời nhưng không quá ngắn như staccato và cũng không nối liền mạch như legato. Kỹ thuật này yêu cầu đặt tay chuẩn xác, thả lỏng toàn bộ cơ thể, đặc biệt là cổ tay và ngón tay. Nâng cao cổ tay, thả lỏng và di chuyển ngón tay linh hoạt khi di chuyển trên phím đàn. Đầu ngón tay chạm phím dứt khoát, rõ ràng, tạo ra âm thanh ngắn gọn, đều đặn. Cường độ âm thanh vừa phải, tránh nhấn mạnh đột ngột. Chẳng hạn, trong tiểu phẩm Con chim ri.

Ở ví dụ trên, bè giai điệu của tay phải được thể hiện bằng kỹ thuật non legato. Đặc biệt, đoạn nhạc sử dụng liên tiếp cùng một cao độ (nốt Mi ở ô nhịp số 2, nốt Sol ở ô nhịp số 4), song HS vẫn phải thực hiện thao tác chuyển ngón từ ngón số 3 sang ngón số 2 và sang ngón số 1. Việc chuyển ngón trong trường hợp này không chỉ mang tính kỹ thuật, mà còn giúp người chơi đảm bảo sự linh hoạt và chính xác trong quá trình biểu diễn. Mỗi nốt cần được phát ra một cách dứt khoát, rõ ràng, giữ gần đủ trường độ nhưng không kéo dài để tạo cảm giác mềm mại, tự nhiên.

2.3. Staccato

Kỹ thuật staccato được sử dụng trong các tiểu phẩm như Hãy nhanh tay. Yêu cầu của kỹ thuật này là chơi ngắt, nảy và tách rời từng nốt, nâng cao cổ tay và thả lỏng ngón tay khi thực hiện mỗi nốt nhạc. Sử dụng chuyển động cổ tay linh hoạt để tạo ra sự staccato. Cường độ âm thanh ngắn gọn, rõ ràng, tạo sự dứt khoát. Mục đích của kỹ thuật này thể hiện các giai điệu một cách dứt khoát, mạnh mẽ, tạo sự nhấn nhá, điểm nhấn trong âm nhạc từ đó truyền tải cảm xúc một cách sôi động, hứng khởi.

Tiểu phẩm Hãy nhanh tay là một ví dụ điển hình để rèn luyện kỹ thuật staccato cho HS. Kỹ thuật này thường được sử dụng trong các bản nhạc mang giai điệu vui tươi, rộn ràng, tạo sự nhí nhảnh. GV cần thị phạm bài tập nhiều lần để HS quan sát, lắng nghe và cảm nhận cách chơi staccato chính xác.

2.4. Marcato

Marcato (dấu nhấn) là một cách thể hiện nhấn mạnh từng nốt hoặc hợp âm một cách rõ ràng, dứt khoát và mạnh mẽ. Để làm được kỹ thuật này HS cần lưu ý: ngón tay cong tự nhiên, cổ tay thoải mái. Khi nhấn phím: cánh tay và cổ tay phải hỗ trợ lực – không chỉ dùng ngón tay. Nhấn phím mạnh, nhanh, dứt khoát, điều chỉnh lực phù hợp để không làm âm bị chói. Không giữ nốt quá lâu – âm thanh ngắn gọn, sắc nét nhưng không quá ngắn như staccato. Kỹ thuật Marcato được sử dụng trong các tiểu phẩm như Etude (Khúc luyện tập) – Gnhexina.

(Trích)

Ở tiểu phẩm này, tay phải tay trái thay phiên nhau chơi ở ô nhịp số 1, 3, 5, ký hiệu “>” nhấn vào nốt đầu tiên. Khi gặp dấu “>”, GV lưu ý HS cần phải nhấn vào nốt đó với cường độ mạnh để làm nổi bật nốt nhạc đó lên. Các ô nhịp 2, 4 cần thực hiện kỹ thuật staccato, tay chơi nhấc ngón nhanh để thể hiện tốt, tạo ra âm thanh nảy sắc gọn.

2.5. Kỹ thuật xử lý sắc thái, cường độ

Trong các tiểu phẩm piano trong Sách dạy Piano cho thiếu nhi phần 1 của Lê Dũng, việc xử lý sắc thái cường độ khá tinh tế giúp làm rõ cấu trúc âm nhạc và làm tăng tính biểu cảm. Chẳng hạn, các ký hiệu cường độ trong tiểu phẩm như crescendo (tăng dần cường độ), decrescendo/diminuendo (giảm dần cường độ) không chỉ làm cho âm nhạc sống động hơn mà còn giúp người nghe dễ dàng cảm nhận được những cao trào trong tiểu phẩm.

Trong các tiểu phẩm Con chim ri; Đêm Trung thu; Mùa xuân; Hãy nhanh tay; Con chim non; Lullaby; East of eden; Romantic story, việc xử lý sắc thái cường độ giúp HS nhấn mạnh các đoạn nhạc có tính chất uyển chuyển, mềm mại qua các kí hiệu cường độ như Forte (f): mạnh; Mezzo piano (mp): nhẹ vừa phải; Mezzo Forte (mf): Kí hiệu này chỉ cường độ mạnh vừa, nghĩa là âm lượng phải ở giữa mạnh và nhẹ; Piano (p): nhẹ.

GV cần hướng dẫn HS cách quan sát và thực hiện các chỉ dẫn về cường độ trong bản nhạc. Đối với các đoạn nhạc yêu cầu cường độ mạnh mẽ, HS phải kiểm soát lực tay để đảm bảo âm thanh rõ ràng và dứt khoát, nhưng vẫn giữ được sự chính xác về cao độ và nhịp điệu.

Kết luận

Qua quá trình nghiên cứu, có thể khẳng định rằng việc dạy học các kỹ thuật piano cơ bản cho HS tại Trường TH và THCS Unigo School thông qua Sách dạy Piano cho thiếu nhi phần 1 của Lê Dũng mang lại hiệu quả tích cực cả về kỹ năng biểu diễn và cảm thụ âm nhạc. Các kỹ thuật như legato, non legato, staccato, marcato và xử lý sắc thái cường độ không chỉ giúp HS làm chủ ngón tay, điều tiết lực đàn mà còn góp phần phát triển khả năng biểu cảm, tư duy sáng tạo và thẩm mỹ nghệ thuật. Thông qua quá trình rèn luyện, HS trở nên tự tin, chủ động hơn trong biểu diễn, đồng thời hình thành thái độ học tập nghiêm túc, kiên trì và yêu thích âm nhạc.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Lê Dũng (2005), Piano cổ điển được yêu thích nhất (phần 1, 2), Nxb Âm nhạc, Hà Nội.
2. Lê Dũng (2013), Piano cho thiếu nhi (phần 1, 2, 3, 4), Nxb Âm nhạc, Hà Nội.
Tạ Quang Đông (2013), Một số hình thức kỹ thuật cơ bản của nghệ thuật chơi đàn piano, Nxb Âm nhạc, Hà Nội.
Đinh Công Hải biên soạn (2019), Tiểu phẩm piano, Khoa Piano, Trường ĐHSP Nghệ thuật Trung ương, Hà Nội.
Thái Thị Liên (chủ biên) (2004), Phương pháp học đàn piano (tập 1,2), Nxb Âm nhạc, Hà Nội.
Nguyễn Thị Trúc Mai (2019), Phương pháp học piano – tập 1, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.
Cù Nhật Minh, Đặng Thái Sơn (2019), Tuyển tập những tác phẩm Piano cổ điển – lãng mạn được yêu thích (phần 1,2,), Nxb Dân Trí, Hà Nội.
Song Minh (2017), Sách thực hành đệm Piano – Chủ đề: Ca khúc thiếu nhi (Phần 1,2), Nxb Dân Trí, Hà Nội.
Trần Đức Thắng (2019), Sử dụng giáo trình Methode Rose trong dạy học piano tại trung tâm Musicland, Hà Nội, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành LL & PPDH Âm nhạc, Trường ĐHSP Nghệ thuật TW, Hà Nội.
Phan Thị Thiện (2016), Dạy piano cho học sinh năng khiếu tại trung tâm Yamaha – Hà Nội, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành LL & PPDH Âm nhạc, Trường ĐHSP Nghệ thuật TW, Hà Nội.