BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ THUẬT MIXED VOICE CHO GIỌNG NAM CAO HỆ TRUNG CẤP THANH NHẠC

Học viên Ma Khánh Trường

 K19 – LL và PPDH Âm nhạc

Trong lĩnh vực thanh nhạc, kỹ thuật mixed voice (giọng pha) đóng vai trò quan trọng, đặc biệt đối với giọng nam cao ở hệ Trung cấp. Qua nghiên cứu các tài liệu như của Nguyễn Trung Kiên và Hồ Mộ La…, chúng tôi nhận thấy khái niệm về giọng pha vẫn chưa được giải thích đầy đủ. Tuy nhiên, trong cuốn Phương pháp sư phạm thanh nhạc của Nguyễn Trung Kiên, tác giả đã đề cập đến các đặc điểm cơ bản của giọng pha. Kỹ thuật này yêu cầu sự kết hợp giữa chest voice (giọng ngực) và head voice (giọng đầu), tạo âm thanh mượt mà, mạnh mẽ nhưng không khô cứng. Bài viết này sẽ phân tích kỹ thuật mixed voice dựa trên quan điểm của Nguyễn Trung Kiên, đặc biệt trong giọng nam cao.

1. Một số biện pháp rèn luyện kỹ thuật mixed voice

 Xây dựng một số bài luyện thanh kỹ thuật mixed voice

Để có thể luyện tập mixed voice, các bài tập thanh nhạc đóng vai trò rất quan trọng. Một số bài tập cơ bản như:

• Bài tập scale (quãng âm): Dùng các bài tập nâng cao quãng giọng từ thấp đến cao, giúp luyện khả năng chuyển tiếp mượt mà giữa chest voice và head voice. Các nốt nhạc từ quãng thấp đến quãng cao cần được xử lý nhẹ nhàng, không gây căng thẳng cho dây thanh.

Ví dụ số 1: Mẫu luyện thanh số 1

• Bài tập với âm thanh “ngậm môi”: Luyện tập các nốt cao với cảm giác như thể đang nói trong môi trường có chút “mờ” hoặc “nhẹ”. Điều này giúp học sinh có thể chuyển đổi mượt mà giữa các giọng mà không bị đứt gãy âm thanh.

Ví dụ số 2: Mẫu luyện thanh số 2

• Bài tập với âm thanh “nghẹn”: Luyện tập khả năng sử dụng thanh quản để tạo ra âm thanh ở các nốt cao mà vẫn có cảm giác thoải mái và ổn định.

Ví dụ số 3: Mẫu luyện thanh số 3

• Bài tập “glissando” (trượt âm): Bài tập này giúp cải thiện sự chuyển tiếp giữa chest voice và head voice một cách mượt mà. Người học cần tập hát từ nốt thấp đến nốt cao và ngược lại mà không để âm thanh bị khựng lại ở bất kỳ giai đoạn nào.

Ví dụ số 4: Mẫu luyện thanh số 4

• Bài tập “vocal fry” (tiếng sôi dây thanh): Đây là bài tập giúp kiểm soát được giọng từ các nốt thấp đến nốt cao mà không bị mất đi sự ổn định. Người học có thể thử tạo ra âm thanh “vocal fry” ở các nốt thấp để khởi động dây thanh, sau đó chuyển sang các nốt cao và duy trì cảm giác thả lỏng.

Ví dụ số 5: Mẫu luyện thanh số 5

• Bài tập với tiếng “nay” hoặc “neh”: Sử dụng các âm thanh đơn giản như “nay” hoặc “ne” trong các bài tập scale giúp cải thiện sự phát âm rõ ràng và làm mềm giọng khi chuyển tiếp giữa các nốt.

Ví dụ số 6: Mẫu luyện thanh số 6

2. Phương pháp luyện tập

Các phương pháp luyện tập đóng vai trò quyết định trong việc kiểm soát và cải thiện kỹ thuật mixed voice. Dưới đây là một số phương pháp hữu ích:

• Phương pháp hát với thanh quản ở vị trí cao: Kỹ thuật này yêu cầu người hát sử dụng phần đầu của thanh quản để điều chỉnh giọng hát lên cao mà không cần phải căng thẳng. Điều này giúp tạo ra sự hòa hợp giữa chest voice và head voice mà không bị gắt gỏng [Mẫu luyện thanh số 6].
• Luyện tập cảm giác thả lỏng ở cổ và vị trí âm thanh: Khi hát ở các nốt cao, cần duy trì trạng thái thả lỏng cơ thể, đặc biệt là phần cổ họng. Điều này giúp tránh gây căng thẳng và duy trì sự tự nhiên trong âm thanh. Phương pháp này giúp người hát tìm được cảm giác thoải mái khi sử dụng mixed voice, từ đó dễ dàng kiểm soát được âm vực của mình [Mẫu luyện thanh số 2;5].
• Phương pháp lấy hơi: Lấy hơi là một yếu tố rất quan trọng trong việc kiểm soát giọng khi luyện tập mixed voice. Học viên cần tập cách lấy hơi sâu và đều, tránh bị hụt hơi khi lên nốt cao. Phương pháp này không chỉ giúp hỗ trợ giọng hát mà còn duy trì sự ổn định và linh hoạt cho giọng khi sử dụng kỹ thuật mixed voice [Mẫu luyện thanh số 1].
• Phương pháp xử lý các âm phụ âm đóng và nguyên âm mở: Khi chuyển từ các phụ âm đóng (như “b”, “d”, “k”) sang các nguyên âm mở (như “a”, “o”, “e”), người hát cần duy trì sự liền mạch trong âm thanh mà không bị đứt đoạn. Luyện tập các bài hát có sự chuyển giao giữa các âm này sẽ giúp cải thiện khả năng điều khiển giọng mixed voice [Mẫu luyện thanh số 3;4].

Bài tập ứng dụng

My Father’s Garden (Khu vườn của cha tôi) (dân ca Pháp) Đây là bài hát xuất hiện đầu tiên trong Bài thi Cấp độ 1 của ABRSM và có trong ABRSM Songbook 1, cũng nằm trong giáo trình năm thứ ba hệ trung cấp của trường. Bài hát này có nguyên tác tiếng Pháp (“Auprès de ma blonde”) nhưng ở đây sẽ được trình bày bằng lời tiếng Anh.

Ví dụ số 28                      MY FATHER’S GARDEN

French traditional song, with words by Frederick Fowler

            (Trích)

Mục tiêu: Giúp phát triển kỹ năng sử dụng giọng hát tự nhiên và linh hoạt, đặc biệt là trong việc trình bày bài hát My Father’s Garden (Khu vườn của cha tôi), giúp ca sĩ hát rõ ràng, đầy cảm xúc và thể hiện sắc thái tươi vui, năng lượng trong ca khúc.

Các bước thực hiện bài tập:

1. Áp dụng bài tập ví dụ số 22: Mẫu luyện mixed voice số 4 với giai điệu (Chạy âm “ng”):
   • Bắt đầu bằng việc hát âm “ng” (mô phỏng tiếng còi hú) để thả lỏng thanh quản, cho phép nó di chuyển lên xuống một cách tự nhiên. Kỹ thuật này giúp dễ dàng thay đổi cao độ và chuẩn bị cho việc hát các nốt cao hơn.
2. Vỗ tay theo tiết tấu:
   • Vỗ tay theo tiết tấu bài hát My Father’s Garden để nhận diện nhịp điệu và tìm hiểu cấu trúc nhạc. Điều này giúp cơ thể và não bộ hòa nhịp với giai điệu.
3. Đọc to lời bài hát đồng thời vỗ tay theo tiết tấu:
   • Đọc lời bài hát My Father’s Garden trong khi vẫn vỗ tay theo nhịp điệu để kết hợp âm thanh và tiết tấu. Việc này giúp kích thích cả hai bán cầu não, tăng cường sự phối hợp giữa lời nói và âm nhạc.
4. Hát giai điệu với từ “na“:
   • Thực hành hát giai điệu bằng từ “na“. Âm “na” giúp kích hoạt sự cộng hưởng ở miệng và xoang, đồng thời giúp vận động lưỡi, tạo sự thoải mái khi chuyển động giữa các nốt.
5. Hát giai điệu với từ “wow“:
   • Chuyển sang hát giai điệu với từ “wow“. Khi hát âm này, sự cộng hưởng diễn ra ở miệng, giúp tạo ra âm thanh rõ ràng và mượt mà. Điều này cũng giúp chuẩn bị cho việc ghép lời vào sau.
6. Ghép lời vào giai điệu:
   • Cuối cùng, ghép lời bài hát vào giai điệu. Lúc này, chú ý duy trì cảm xúc vui vẻ, tràn đầy năng lượng khi hát. Sử dụng giọng speech (giọng nói) giúp bài hát trở nên rõ ràng, dễ hiểu, trong khi giọng cry/tilt (giọng cảm thán) giúp thanh quản dễ dàng chuyển động lên các nốt cao.

Giải thích kỹ thuật:

• Kỹ thuật tiếng còi hú giúp thư giãn thanh quản, cho phép di chuyển linh hoạt giữa các nốt cao và thấp mà không bị căng thẳng. Việc này giúp ca sĩ hát nhẹ nhàng và kiểm soát tốt cao độ.
• Vỗ tay theo tiết tấu giúp người học nhận diện và nhớ lâu nhịp điệu bài hát, đồng thời tăng sự tương tác của cơ thể với âm nhạc.
• Đọc lời bài hát và vỗ tay theo tiết tấu là cách để kết hợp âm thanh với nhịp điệu, giúp cả hai bán cầu não hoạt động hài hòa, cải thiện khả năng nhớ lời và hát theo nhịp.
• Sử dụng âm “na” và “wow“: Các âm này giúp tạo sự cộng hưởng, hỗ trợ việc mở rộng hệ cơ quan phát âm, từ đó cải thiện kỹ thuật thanh nhạc.
• Giọng speech và giọng cry/tilt: Giọng speech giúp hát rõ lời, còn giọng cry/tilt hỗ trợ thanh quản di chuyển lên các nốt cao mà không gặp trở ngại, giúp tạo ra âm thanh mạnh mẽ và tròn đầy. Cần tránh sử dụng giọng sob/tilt (giọng u buồn) vì sẽ làm mất đi sắc thái vui tươi của bài hát.

Bài hát My Father’s Garden (Khu vườn của cha tôi):

• My Father’s Garden là một ca khúc dân ca Pháp, xuất hiện trong Bài thi Cấp độ 1 của ABRSM và được trình bày bằng lời tiếng Anh. Bài hát mang đậm tiết tấu sôi nổi, tươi vui, thể hiện tâm trạng hạnh phúc và năng lượng tích cực.

• Sắc thái chính của bài hát là vui tươi, đầy năng lượng, kết hợp giữa giọng speech và cry/tilt giúp tạo nên âm thanh rõ ràng, tự nhiên và phù hợp với nội dung bài hát. Lời khuyên: Để có thể hát bài này một cách hiệu quả, hãy luyện thanh bằng cách sử dụng từ “yeh” (như trong từ “egg“) để thanh quản nâng lên và sụn tuyến giáp nghiêng về phía trước, tạo sự thoải mái và tự nhiên khi hát. Sau đó, thay thế “yeh” cho lời bài hát để kết hợp giọng speech và cry/tilt, giúp bài hát trở nên vui vẻ và dễ dàng tiếp cận với người nghe.

Tóm lại, Mixed voice là một kỹ thuật quan trọng trong thanh nhạc, đặc biệt đối với giọng nam cao ở hệ trung cấp. Việc rèn luyện mixed voice không chỉ giúp người hát duy trì sức mạnh và sự ổn định trong giọng hát mà còn tạo ra sự linh hoạt và tự nhiên khi hát ở các nốt cao. Các biện pháp và phương pháp luyện tập như bài tập quãng âm, sử dụng thanh quản ở vị trí cao, cảm giác thả lỏng và các bài tập ứng dụng giúp học sinh cải thiện kỹ thuật này một cách hiệu quả. Từ đó, học sinh có thể nâng cao khả năng hát của mình, kiểm soát tốt hơn các nốt cao và phát triển giọng hát toàn diện.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lê Văn Hồng (2017), Dạy học thanh nhạc cho sinh viên giọng nam cao tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Đắk Lắk, Luận văn Thạc sĩ Lý luận và phương pháp dạy học Âm nhạc, Trường ĐHSP Nghệ thuật TW.
2. Nguyễn Trung Kiên (2001), Phương pháp sư phạm Thanh nhạc, Viện Âm nhạc, Hà Nội.
3. Nguyễn Trung Kiên (2001), Giáo trình Thanh nhạc, Hệ trung học 4 năm, Bộ Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
4. Hồ Mộ La (2008), Phương pháp dạy Thanh nhạc, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội.
5. Michael Andrew (2009), “The Voice Book: Caring For, Protecting, and Improving Your Voice“, Library of Congress Cataloging-in-Publication Data DeVore, Kate.
6. The five-volume ABRSM Songbook series (2008), The ABRSM Songbook, Book 1 (Grades 1–5).