CÁCH THỨC SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI TRONG DẠY HÁT CHO HỌC SINH LỚP 6 TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ NGÔ GIA TỰ, PHƯỜNG BẠCH MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Phạm Minh Huyền

Học viên K16 chuyên ngành LL&PPDH Âm nhạc

1. MỞ ĐẦU

Trong chương trình dạy học Âm nhạc ở trường Trung học cơ sở (THCS), mạch nội dung Hát có vị trí quan trọng trong việc học tập, ứng dụng đa dạng với các hình thức ôn luyện và liên kết các kiến thức của các mạch nội dung khác nhau, giúp học sinh (HS) không chỉ hát mà còn vận dụng, phát huy được tính tích cực, sáng tạo năng lực của bản thân. Chính vì vậy, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo đang ngày càng được chú trọng, đặc biệt là trong mạch nội dung học Hát cho HS tại trường trung học cơ sở nói chung và HS lớp 6 nói riêng. Đặc biệt áp dụng phương pháp sử dụng trò chơi vào mạch nội dung học hát một cách hiệu quả từ tiết học bài hát mới, đến nội dung khám phá kiến thức mới, luyện tập và củng cố kiến thức đã học liên quan đến nội dung có trong bài hát. Phương pháp sử dụng trò chơi trong dạy hát còn rất hiệu quả với nội dung ôn tập bài hát cũng như trong tiết vận dụng sáng tạo. Trò chơi âm nhạc tạo ra hiệu ứng lớn trong việc giúp HS khắc sâu kiến thức, phát triển kỹ năng, giáo dục phẩm chất, tích hợp liên môn và đặc biệt là phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS.

Đứng trước những yêu cầu thực tiễn và để nâng cao hiệu quả dạy – học, đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) tích cực theo định hướng của chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Trong phạm vi bài viết, tác giả đề cập tới cách thức sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy hát cho HS lớp 6 tại trường THCS Ngô Gia Tự, phường Bạch Mai, thành phố Hà Nội.

2. NỘI DUNG

2.1. Những vấn đề chung về phương pháp trò chơi trong dạy học hát

Để xây dựng một trò chơi áp dụng cho hoạt động trong tiến trình dạy học, giáo viên (GV) xây dựng mẫu khung sáng tạo trò chơi áp dụng cho dạy học hát, chia làm ba hoạt động cụ thể là lập kế hoạch, chuẩn bị và thực hiện. Trong đó, vai trò của GV là người định hướng, chú trọng lấy người học làm trung tâm. Tùy thuộc vào từng nội dung bài học, GV có thể tổ chức trò chơi, định hướng cho HS tham gia trò chơi hoặc giao nhiệm vụ cho HS tự tổ chức trò chơi nhằm phát huy năng lực, tính chủ động và sáng tạo.

Điều kiện áp dụng phương pháp sử dụng trò chơi: GV lập kế hoạch cụ thể để phân chia thời gian một cách khoa học với tiến trình diễn ra trò chơi như cần nêu luật chơi rõ ràng, ngắn gọn, tổ chức trò chơi hiệu quả, vừa tạo không khí hứng thú, vừa đảm bảo gắn kết chặt chẽ với mục đích, yêu cầu cần đạt, và tổng kết kết quả khi trò chơi kết thúc. Trò chơi âm nhạc được tổ chức trong khoảng thời gian hợp lý (từ 5 đến 15 phút).

2.2. Sử dụng phương pháp trò chơi trong các hoạt động dạy học hát cho học sinh lớp 6

 2.2.1. Sử dụng phương pháp trò chơi trong hoạt động Khởi động

Tên trò chơi: “Hỏi nhanh – Đáp tài”

Áp dụng: Chủ đề 4 – Tiết 15: Ôn bài hát “Những ước mơ”

Mục đích: Củng cố kiến thức và thông tin liên quan đến bài hát.

Kết hợp các phương pháp: Phương pháp dạy học (PPDH) giải quyết vấn đề, PPDH hợp tác, PPDH thực hành, sáng tạo.

Chuẩn bị: Các thông tin và kiến thức thức liên quan đến bài hát như tên tác giả, hình tiết tấu cần chú ý, một số kí hiệu âm nhạc, tính chất âm nhạc của bài hát.

Luật chơi: Một HS xung phong làm quản trò, chia nhóm, tự đặt câu hỏi đầu tiên và gọi HS xung phong trong nhóm giơ tay nhanh nhất trả lời. HS đó tự đặt câu hỏi tiếp theo và có quyền chỉ định bạn trả lời tiếp theo. Với mỗi câu trả lời đúng, HS mang về cho nhóm mình 2 nốt nhạc vui. Nhóm có số điểm ít nhất sẽ hát bài hát của bài học với hình thức theo yêu cầu của nhóm nhiều điểm nhất. Nhóm nhiều điểm nhất sẽ được tràng pháo tay của các bạn trong lớp. Thời gian cho mỗi câu hỏi và trả lời là 4 phách bằng tiếng vỗ tay hoặc tiếng đếm ngược đều nhau của HS.

Cách tiến hành:

Bước 1, giới thiệu trò chơi: GV gọi tên trò chơi “Hỏi nhanh – Đáp tài” và gọi một HS xung phong làm quản trò. HS đó phân chia các nhóm theo dãy, phân công một bạn làm thư kí ghi điểm (nốt nhạc) và tổng kết số nốt nhạc cuối trò chơi. Trò chơi có các câu hỏi về nội dung và kiến thức âm nhạc liên quan đến bài hát trong tiết học.

Bước 2, công bố luật chơi: GV định hướng cho bạn quản trò đặt câu hỏi thứ nhất và gọi HS xung phong trả lời. HS đó tự đặt câu hỏi tiếp theo và được quyền chỉ định bạn trả lời. Nếu HS được chỉ định không trả lời được hoặc quá thời gian quy định thì quyền trả lời thuộc về bạn nhóm khác. Thời gian cho mỗi câu hỏi và mỗi câu trả lời tương ứng với 4 phách bằng cách HS đếm ngược hoặc vỗ tay 4 tiếng đều nhau. Hình thức thưởng, phạt tùy thuộc vào nhóm được số nốt nhạc nhiều nhất và nội dung có liên quan đến bài học.

Bước 3, tổ chức trò chơi: Quản trò, thư kí quan sát tiến trình diễn ra trò chơi, ghi nốt nhạc cho các nhóm có câu trả lời đúng.

Bước 4, đánh giá, nhận xét và kết quả: Thư kí tổng kết số nốt nhạc. Quản trò công bố số điểm tương ứng với số nốt nhạc các nhóm đạt được. Trao quyền cho nhóm điểm cao nhất đưa ra yêu cầu với nhóm điểm ít nhất. Hoạt động đó liên quan đến bài học như hát bài hát “Những ước mơ” theo hình thức hát kết hợp vận động cơ thể theo nhịp điệu. GV quan sát và kịp thời động viên, tuyên dương HS tham gia tích cực, hào hứng và bổ sung, tổng kết kiến thức trong các câu hỏi của hoc sinh. HS ôn tập các kiến thức liên quan đến bài hát một cách chủ động. Từ đó là bước đệm để vận dụng vào hoạt động ôn luyện bài hát.

2.2.2. Sử dụng phương pháp trò chơi trong hoạt động Luyện tập

Tên trò chơi: “Hát tiếp sức”

Áp dụng: Chủ đề 1 – Tiết 1: Học hát “Con đường học trò”.

Mục đích – yêu cầu: HS luyện nghe và ghi nhớ giai điệu và lời bài hát.

Kết hợp các phương pháp: PPDH thực hành sáng tạo, Rèn luyện cảm thụ âm nhạc, PPDH hợp tác, PPDH theo nhóm.

Chuẩn bị: Tivi thông minh, đàn, máy tính.

Luật chơi: GV chia HS theo nhóm và cá nhân. HS hát tiếp sức theo chỉ huy của GV. GV đưa tay bắt nhịp vào nhóm nào, thì nhóm đó hát. Riêng với cá nhân HS khi được bắt nhịp thì HS đó sẽ hát câu hát tiếp theo và bạn bên cạnh sẽ hát tiếp sức câu hát tiếp sau đó. Nếu nhóm nào hoặc HS nào trong nhóm không bắt kịp lời ca thì sẽ tạm dừng tham gia trò chơi. Nhóm nào duy trì tiếp sức đến cuối cùng sẽ được khen thưởng bằng tràng vỗ tay. Nhóm dừng chơi trước sẽ và vỗ tay theo nhịp của bài hát. Thời gian 7 phút.

Cách tiến hành:

Bước 1, giới thiệu trò chơi: GV gọi tên trò chơi “Hát tiếp sức” và nêu ý nghĩa của trò chơi cần sự tập trung, phản xạ nhanh, ghi nhớ lời ca và hát đúng lời ca, giai điệu, tiết tấu của bài hát. Hình thức tiếp sức theo nhóm hoặc chỉ định cá nhân theo chỉ huy của GV.

Bước 2, công bố luật chơi: GV chia 4 nhóm tương ứng với 4 dãy bàn. HS hát tiếp sức theo nhóm hoặc cá nhân theo chỉ huy của GV. Riêng với cá nhân HS khi được bắt nhịp thì HS đó sẽ hát câu hát tiếp theo và bạn bên cạnh sẽ hát tiếp sức câu hát tiếp sau đó. Với nhóm nào hoặc HS nào trong nhóm không bắt kịp nhịp điệu và lời ca thì sẽ tạm dừng tham gia trò chơi. Nhóm nào duy trì tiếp sức đến cuối cùng sẽ được khen thưởng bằng tràng vỗ tay. Nhóm dừng chơi trước sẽ và vỗ tay theo nhịp của bài hát. Thời gian 7 phút.

Bước 3, tổ chức trò chơi: GV hướng HS tập trung, quan sát hát theo chỉ huy của GV theo hình thức nhóm hoặc cá nhân. GV đưa tay bắt nhịp cho dãy 1 hát câu hát thứ nhất. Sau đó đưa tay bắt nhịp cho HS bất kì hát câu hát tiếp theo và bạn ngồi bên cạnh HS đó tiếp tục hát câu hát tiếp sau đó. Các câu hát tiếp theo thực hiện tương tự.

Bước 4, đánh giá, nhận xét và kết quả: GV quan sát, nhận xét, tuyên dương và khích lệ HS cố gắng và phấn khởi khi tham gia trò chơi. Qua trò chơi, HS tăng khả năng tương tác, hoạt động nhóm và cá nhân. Bài hát được thực hành và ghi nhớ nhanh, hiệu quả hơn.

3. KẾT LUẬN

Trong bài viết, tác giả đã đề xuất một số cách thức sử dụng phương pháp trò chơi áp dụng vào ba hoạt động trong tiến trình dạy học hát là hoạt động Khởi động, hoạt động Luyện tập và hoạt động Vận dụng cho HS lớp 6 tại trường THCS Ngô Gia Tự, phường Bạch Mai, thành phố Hà Nội tạo hiệu ứng tốt trong việc giúp HS khắc sâu kiến thức, phát triển kĩ năng, giáo dục phẩm chất, tích hợp liên môn và đặc biệt là phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS theo mục tiêu đổi mới giáo dục. Đồng thời, tạo không khí học tập vui tươi, thoải mái, giúp HS tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, phát triển năng lực, giáo dục phẩm chất và phát triển toàn diện.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Hữu Châu (2015), Giáo trình Phương pháp dạy học hiện đại, Nxb Đại học Sư phạm.
2. Trần Bá Hoành (2005), Đổi mới phương pháp dạy học, Nxb Đại học sư phạm.
3. Hoàng Lân (1987), Làm quen với âm nhạc qua trò chơi, Nxb Giáo dục Hà Nội.
4. Hoàng Long, Hoàng Lân (2005), Phương pháp dạy học âm nhạc, Nxb Đại học sư phạm Hà Nội.
5. Nguyễn Thị Tố Mai (2024), Phương pháp dạy học âm nhạc theo phát triển năng lực, Giáo trình, Trường ĐHSP Nghệ thuật Trung ương, Hà Nội.
6. Thái Phong Minh (2004), Lịch sử trò chơi, Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh.