HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT PIANO CHO HỌC SINH TRUNG CẤP PIANO TRƯỜNG CAO ĐẲNG VĂN HOÁ NGHỆ THUẬT TÂY BẮC THEO ETUDE OPUS 849 CỦA CARL CZERNY

Nguyễn Thế Hải

                            Học viên K17 – Lý luận và phương pháp dạy học Âm nhạc

1. Mở đầu

Piano, một chuyên ngành thuộc Khoa Âm nhạc, Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật (VHNT) Tây Bắc, hiện là ngành đào tạo mũi nhọn của nhà trường. Ngành học này tập trung vào hệ Trung cấp với mục tiêu trang bị cho học sinh (HS) năng lực thực hành nghề nghiệp vững vàng. Sau khi tốt nghiệp, HS có khả năng làm việc tại các đơn vị văn hóa nghệ thuật hoặc tiếp tục học lên trình độ Đại học. Chương trình dạy học piano hướng đến kiến thức nền tảng cơ bản, từ đó mở rộng nâng cao dần về kiến thức chuyên ngành.Trong đó, Etude giữ một vị trí quan trọng nhằm phát triển bền vững kỹ thuật diễn tấu và khả năng biểu cảm cho HS.

2. Nội dung

2.1. Thực trạng việc học Etude Op.849 trong đào tạo trung cấp piano ở Trường Cao đẳng VHNT Tây Bắc

Việc luyện tập Etude giúp bổ trợ phát triển các quy luật sắp xếp và chuyển động của ngón đàn. Từ những kỹ năng hình thành được qua luyện tập Etude, HS sẽ thuận lợi hơn trong việc tiếp cận với các tác phẩm âm nhạc. Học Etude nói chung của HS trung cấp piano tại Trường Cao đẳng VHNT Tây Bắc có thể được xem là một giai đoạn nền tảng, đầy thử thách nhưng mang tính quyết định đến sự phát triển kỹ thuật sau này. Phần lớn HS trước đó chưa được trang bị kỹ thuật nền tảng, nên học Etude sẽ là những thách thức mới đối với các em. HS thường gặp khó khăn trong việc làm cho âm thanh của các ngón tay vang lên với cường độ bằng nhau, đặc biệt là các ngón yếu (ngón 4 và 5) thường bị mờ và yếu hơn các ngón khác. Điều này không chỉ làm giảm chất lượng âm thanh mà còn làm cho các em nhanh mỏi tay, dễ chán nản.

2.2. Hướng dẫn kỹ thuật Etude Op. 849 của Czerny

2.2.1. Hướng dẫn rèn luyện chơi hợp âm chiều dọc

Rèn luyện chơi hợp âm chiều dọc đóng vai trò quan trọng trong dạy học trong các Etude Op. 849của Czerny. Để rèn luyện và chơi tốt phần hợp âm theo chiều dọc, Giảng viên (GV) cần hướng dẫn HS nắm vững nền tảng hòa âm trước khi xử lý luyện tập. Phương pháp này bao gồm việc xác định và chơi các nốt thuộc thuộc hợp âm trong một phách hoặc một ô nhịp như một khối hợp âm duy nhất. Điều này giúp tai nghe và tay chơi kỹ thuật nhận diện cấu trúc hòa âm một cách nhanh chóng, cải thiện độ chính xác và sự tự tin khi chơi.

GV hướng dẫn HS chơi cùng lúc tất cả các nốt trong hợp thành khối âm thanh của hợp âm. Cần lưu ý HS luyện một chuỗi các hợp âm sẽ được di chuyển từ hợp âm này sang hợp âm khác một cách nhịp nhàng theo đúng nhịp độ. Cách luyện tập này cũng đồng thời cải thiện độ chính xác của ngón tay, giúp HS di chuyển đến thế bấm mới một cách tự tin và chính xác hơn, giảm thiểu lỗi sai.

2.2.2. Hướng dẫn rèn luyện chạy ngón hợp âm rải

Để HS rèn luyện hiệu quả kỹ thuật chạy ngón hợp âm rải trong Etude Op. 849 của Czerny, HS nên sử dụng tiến trình dạy học có hệ thống, bắt đầu từ việc hướng dẫn HS nắm vững hòa âm, sau đó áp dụng các biến tấu tiết tấu để xây dựng tốc độ và sự kiểm soát. Phương pháp này tập trung vào việc biến bài tập cơ học thành một quá trình rèn luyện có ý thức và hiệu quả cao.

Ngoài ra, để đạt được độ chính xác khi chơi cùng tiết tấu, GV có thể hướng dẫn HS sử dụng máy đếm nhịp ở tốc độ chậm để hỗ trợ luyện tập. Đây là bước quan trọng để rèn luyện tốc độ và sự kiểm soát. Trong khi thực hành luyện tập GV nhắc HS luôn chú ý cổ tay thả lỏng, linh hoạt di chuyển nhẹ nhàng để hỗ trợ các ngón tay. Lực từ ngón tay phải được tạo ra từ sức nặng của đầu ngón tay nhấn xuống phím, không phải từ lực gồng của cả cánh tay.

2.2.3. Hướng dẫn rèn luyện chạy ngón hợp âm rải dạng khối vỡ

Cũng như các bước đã thực hiện ở trên, để hướng dẫn HS rèn luyện chạy ngón hợp âm rải dạng khối vỡ trong Etude Op. 849 của Czerny đạt hiệu quả, GV cần đảm bảo HS hiểu rõ hòa âm với các bài tập ngón tay có hệ thống. Trước khi chơi các nốt riêng lẻ, HS phải hiểu chúng như một khối hòa âm thống nhất, giúp ghi nhớ thế bấm ngay lập tức. Để xác định hợp âm, HS cần nhìn vào các nốt trong một phách hoặc một nhóm nhỏ. Khi HS đã quen với thế hợp âm, GV yêu cầu các em xây dựng độ chính xác bằng luyện tập với tiết tấu, đảm bảo mọi ngón tay đều khỏe và mọi nốt nhạc đều đặn trên máy đếm nhịp ở tốc độ chậm.

Khi HS thực hành chạy ngón hợp âm rải dạng khối vỡ cần giữ vững thế tay. Các ngón tay phải luôn đặt trên khối hợp âm, giữ ngón tay cong và gần phím đàn, tránh nhấc ngón tay lên quá cao. Điều này giúp tiết kiệm năng lượng và chuyển động linh hoạt. Lực từ ngón tay bấm phím nên đến từ khớp của từng ngón tay, tránh gồng cứng cổ tay và cánh tay. Bàn tay luôn thả lỏng và lướt đi nhẹ nhàng.

2.2.4. Hướng dẫn rèn luyện chạy ngón trên âm hình đệm

Để thực hành rèn luyện hiệu quả kỹ thuật chạy ngón cho các âm hình đệm, trong Etude Op. 849 của Czerny, GV lưu ý HS cần tập trung vào sự linh hoạt của cổ tay và sự ổn định về nhịp điệu, thay vì chỉ dùng sức của các ngón tay riêng lẻ. Đó là cách tạo ra một lớp đệm nhẹ nhàng, đều đặn và không tốn sức. Trước khi luyện tập, HS phải nắm được thế bấm của hợp âm gốc.

Trong quá trình thực hành chạy ngón trên âm hình đệm, GV luôn lưu ý HS chú ý kỹ thuật chuyển động xoay cổ tay. Kỹ thuật này giúp luyện tập chạy ngón một cách nhẹ nhàng và không bị mỏi. GV yêu cầu HS thực hiện chuyển động xoay cổ tay một cách chậm rãi, cảm nhận sự thả lỏng. Cổ tay sẽ vẽ ra một đường cong nhỏ, giúp các ngón tay lướt trên phím một cách tự nhiên. Khi luyện tập, cần sử dụng máy đếm nhịp để xây dựng sự ổn định về nhịp độ và tiết tấu. Nên nhấn mạnh, rõ ràng vào nốt đầu tiên của mỗi phách để củng cố cảm nhận về nhịp và giữ cho phần đệm không bị “trôi”. Điều này sẽ tạo ra một lớp đệm tinh tế, không lấn át giai điệu chính ở tay phải.

2.2.5. Hướng dẫn rèn luyện chơi giai điệu hoá hợp âm

Giai điệu hóa hợp âm là một trong những kỹ năng quan trọng để biến các bài tập kỹ thuật của Czerny từ những bài luyện ngón khô khan thành các tiểu phẩm âm nhạc thực sự. Kỹ thuật này đòi hỏi HS phải lắng nghe, cảm nhận và thực hiện luyện ngón sao cho nổi lên phần giai điệu, thay vì chỉ chạy nốt một cách cơ học.

Để làm nổi bật đường nét giai điệu ẩn bên trong các chuỗi hợp âm, HS cần tạo ra cảm giác có câu, có chữ, có hướng đi cho bản nhạc. Ngoài ra, cần tìm ra giai điệu ẩn trong chuỗi hợp âm. Trong hầu hết các etude của Czerny, giai điệu không đứng riêng độc lập ở một bè, mà được “giấu” một cách khéo léo, thường là ở những nốt cao nhất của các âm hình hợp âm vỡ hoặc hợp âm rải. Khi dạy etude của Czerny, GV yêu cầu HS phân tích bản nhạc bằng cách nhìn vào các âm hình, đặc biệt là ở tay phải và xác định chuỗi các nốt cao nhất, thường được chơi bởi ngón 4 và ngón 5. Có thể hướng dẫn HS chơi riêng giai điệu, tạm thời bỏ qua các nốt còn lại và chỉ chơi chuỗi nốt cao nhất này. HS sẽ nhận thấy một giai điệu đơn giản nhưng rất rõ ràng.

Để tạo nên giai điệu trở nên sống động và hấp dẫn, cần sử dụng sắc thái để tạo ra hướng đi rõ ràngvà uyển chuyển. GV hướng dẫn HS thực hiện, khi giai điệu đi lên, chơi cường độ mạnh dần lên (crescendo). Khi giai điệu đi xuống, chơi nhẹ dần đi (diminuendo). Khi luyện tập, HS cần rèn luyện tai nghevà các ngón tay theo  tư duy như một nghệ sĩ, với mục tiêu biến những bài tập của Czerny thành cơ hội để thực hành nghệ thuật biểu diễn âm nhạc thực thụ.

2.2.6. Hướng dẫn rèn luyện kỹ thuật nền tảng

Non-legato là kiểu nhấn phím mặc định trong hầu hết các bài tập kỹ thuật của Czerny. Âm thanh tạo ra rõ ràng, tách biệt, không liền mạch nhưng cũng không nảy như staccato. Với kỹ thuật này, cần hướng dẫn HS rèn luyện lực bấm đồng đều cho từng ngón tay. Khi thực hành luyện tập, cần đảm bảo cổ tay và cánh tay phải thả lỏng nhưng ổn định, đóng vai trò hỗ trợ chứ không tạo ra lực chính. Khi luyện tập, HS phải lắng nghe sự tách bạch chuỗi gam đi lên. Với mỗi nốt, phải tập trung lắng nghe để đảm bảo âm thanh của nốt trước đã ngắt hoàn toàn trước khi âm thanh của nốt sau vang lên.

Kỹ thuật legato (liền tiếng) đòi hỏi người chơi kết nối các nốt nhạc một cách hoàn toàn mượt mà, không để lại bất kỳ khoảng lặng nào, khiến âm thanh liền mạch tựa như một câu hát dài. Khi luyện tập, HS phải đảm bảo tạo ra sự trôi chảy này trong các chuỗi âm thanh, nhất là khi xử lý các đoạn giai điệu và hợp âm rải. Với kỹ thuật này, GV cần hướng dẫn HS sử dụng cổ tay di chuyển một cách mềm dẻo theo hướng của câu nhạc để hỗ trợ sự kết nối liền mạch. Quy tắc thực hiện legato là ngón tay tiếp theo phải nhấn xuống phím ngay trước khi ngón tay hiện tại nhấc lên. Khi đàn, có cảm giác đang chuyển sức nặng của cánh tay từ ngón tay này sang ngón tay khác một cách nhẹ nhàng.

3.Kết luận

Dựa trên mục tiêu và đặc điểm kỹ thuật của tuyển tập Etude Op. 849, trọng tâm của hướng dẫn kỹ thuật là xây dựng nền tảng kỹ thuật piano một cách có hệ thống, chính xác nhưng vẫn giàu nhạc cảm, thay vì chỉ coi đây là những bài tập cơ khí đơn thuần. Một số kỹ thuật piano bám sát mục tiêu chính của Op. 849 là rèn luyện sự độc lập, đồng đều và linh hoạt của các ngón tay, tránh nhàm chán và tối ưu hóa hiệu quả. Bằng cách kết hợp giữa sự chính xác về kỹ thuật, sự sáng tạo trong luyện tập và chiều sâu trong biểu cảm, các Etude của Czerny sẽ thực sự trở thành công cụ hữu hiệu để xây dựng một nền tảng piano vững chắc và toàn diện. 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đinh Công Hải (2024),Etude op. 299 của Carl Czerny 0 bài tập kỹ thuật hữu ích trong giáo trình cho sinh viên piano Trường ĐHSP Nghệ thuật Trung ương, Tạp chí Nghệ thuật số 49/2024 (tr.112-114).
2. Vương Nhật Long (2021), Vai trò của Etude Czerny trong giảng dạy Piano tại một số trung tâm đào tạoở Hà Nội, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.
3. 3. Trường Cao đẳng Văn hoá Nghệ thuật Tây Bắc (2017), Chương trình đào tạo chuyên ngành trung cấp piano.
4. 4. La Thương (2014), Một số vấn đề cốt lõi trong đào tạo piano chuyên nghiệp ở Việt Nam, Nxb Âm nhạc.
5. Carl Czerny (1892), Practical Exercises for Beginners, Op.849, C. F. Peters, Leipzig (Đức)