TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA DẠY HỌC HÁT CHO HỌC SINH CÂU LẠC BỘ NGHỆ THUẬT TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUỲNH MAI, HÀ NỘI

Vũ Thị Mỹ Hạnh

Học viên K20 – Lý luận và phương pháp dạy học Âm nhạc

Mở đầu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, đặc biệt là thông qua mô hình Câu lạc bộ (CLB) Nghệ thuật, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học hát cho học sinh (HS). Đây không chỉ là không gian rèn luyện kỹ năng ca hát mà còn là môi trường nghệ thuật sáng tạo, giúp HS phát triển năng lực cảm thụ, thể hiện cá nhân và làm việc nhóm. Đặc biệt với lứa tuổi HS Trung học cơ sở (THCS), mô hình CLB mang lại sự tự nguyện, chủ động, giúp các em phát huy tối đa năng lực trong điều kiện linh hoạt và thoải mái hơn so với các tiết học chính khóa. Trường THCS Quỳnh Mai, phường Bạch Mai, thành phố Hà Nội đã thành lập CLB Nghệ thuật từ năm 2022, với mục tiêu bồi dưỡng HS có năng khiếu, yêu thích âm nhạc. CLB hoạt động đều đặn, mang đến cơ hội cho HS rèn luyện kỹ năng ca hát, tham gia biểu diễn trong các sự kiện văn hóa – nghệ thuật của nhà trường và địa phương. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy hoạt động dạy học hát của CLB Nghệ thuật vẫn còn nhiều bất cập. Bài viết này xin được đề cập đến nội dung tổ chức các hoạt động ngoại khóa dạy học hát cho HS CLB Nghệ thuật Trường THCS Quỳnh Mai, Hà Nội.

Nội dung

1. Hoạt động dạy học hát ở Câu lạc bộ Nghệ thuật

Trong tổ chức hoạt động dạy học hát tại CLB Nghệ thuật, GV đóng vai trò hướng dẫn, khơi gợi và định hướng thay vì giảng dạy cứng nhắc. Chương trình dạy hát trong câu lạc bộ cần xây dựng theo chủ đề rõ ràng, gắn với cảm xúc, nhận thức và mối quan tâm của HS. Ví dụ, chủ đề Nhớ thầy cô, có thể chọn các bài như Thầy cô là tất cả, Người thầy, Mái trường mến yêu để hướng dẫn hát theo tổ, nhóm nhỏ. Còn chủ đề “Tự hào về quê hương đất nước” có thể khai thác các bài như Đảng cho ta cả mùa xuân, Một vòng Việt Nam, Thanh niên làm theo lời Bác, tạo cơ hội để HS kết hợp hát và trình bày cảm xúc về Tổ quốc qua lời ca.

Phương pháp dạy học trong câu lạc bộ cần đa dạng, kết hợp giữa luyện thanh, phân tích ca từ, luyện phát âm, trình bày sắc thái, cũng như tổ chức biểu diễn nhóm. GV có thể bắt đầu một buổi học bằng phần khởi động nhẹ nhàng (nghe nhạc, vỗ tay theo tiết tấu), sau đó chia nhóm luyện tập từng đoạn bài hát, kết thúc bằng phần trình diễn mini và nhận xét lẫn nhau. Trong buổi học bài Mùa xuân tình bạn, GV hướng dẫn nhóm HS vừa hát vừa kết hợp vũ đạo đơn giản nhằm tăng tính sinh động và giúp HS hiểu rõ hơn tinh thần mùa xuân tươi vui, đoàn kết.

Việc triển khai hoạt động cần thực hiện theo lịch tháng một hoặc hai lần mỗi buổi từ 60-90 phút. Trước buổi học, GV có kế hoạch bài học, chuẩn bị đầy đủ học liệu. HS tham gia theo tinh thần tự nguyện, được phân công vai trò luân phiên  góp phần rèn kỹ năng tổ chức, hợp tác và tự học.

Đánh giá trong hoạt động câu lạc bộ cần mang tính chất khích lệ, định hướng hơn là chấm điểm khắt khe. Có thể chia thành 3 hình thức: (1) đánh giá thường xuyên qua quá trình luyện tập (GV nhận xét và HS phản hồi); (2) đánh giá định kỳ theo tháng bằng cách tổ chức biểu diễn theo nhóm và chấm điểm theo tiêu chí: hát đúng lời-giai điệu, biểu cảm tốt, phối hợp nhóm hiệu quả; (3) đánh giá tổng kết học kỳ thông qua các chương trình giao lưu âm nhạc, liên hoan văn nghệ học đường…

2. Hoạt động hội thi, biểu diễn âm nhạc

Việc tổ chức hội thi và biểu diễn âm nhạc là một trong những hình thức ngoại khóa có sức hấp dẫn đặc biệt, giúp HS rèn luyện kỹ năng trình diễn, phát triển năng lực giao tiếp, thể hiện bản thân và khơi dậy tinh thần yêu ca hát, tự hào về mái trường, quê hương, đất nước. Các hoạt động này còn góp phần tích cực vào việc phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu nghệ thuật cho HS.

Việc tổ chức các hội thi hát cần được triển khai theo kế hoạch cụ thể, có chủ đề rõ ràng, phù hợp với từng thời điểm trong năm học như: Tiếng hát tri ân thầy cô vào dịp 20/11, Xuân yêu thương vào dịp Tết Nguyên đánVí dụ, trong hội thi Âm vang mái trường tổ chức vào dịp Ngày Nhà giáo Việt Nam, các lớp có thể đăng ký tham gia biểu diễn các bài hát như Thầy cô là tất cả, Người thầy, Mái trường mến yêu,… với các hình thức thể hiện đa dạng như đơn ca, song ca, tốp ca, kết hợp múa phụ họa hoặc minh họa bằng tranh ảnh kỷ niệm với thầy cô.

Hoạt động biểu diễn âm nhạc có thể được lồng ghép trong các buổi chào cờ đầu tuần, các chương trình văn nghệ theo chủ điểm như “Em yêu Tổ quốc Việt Nam”, “Thanh niên làm theo lời Bác”, “Hành trình âm nhạc về nguồn”… Những bài hát như Đảng cho ta cả mùa xuân, Một vòng Việt Nam, Thanh niên làm theo lời Bác, Tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ… là lựa chọn phù hợp để HS thể hiện niềm tự hào dân tộc. GV âm nhạc hướng dẫn HS luyện tập bài bản trước khi biểu diễn, chú trọng các yếu tố như: tư thế biểu diễn, kỹ thuật hát đúng giai điệu và tiết tấu, biểu cảm khuôn mặt, sự phối hợp trong nhóm và tính sáng tạo trong dàn dựng tiết mục. Để nâng cao tính chuyên nghiệp và động lực thi đua, nhà trường cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể cho từng hội thi, bao gồm: chất lượng giọng hát (40%), kỹ thuật trình diễn (20%), dàn dựng tiết mục (20%) và phong cách biểu diễn, ấn tượng nghệ thuật (20%). Bên cạnh đó, việc mời giám khảo là các GV nghệ thuật, nhạc sĩ địa phương sẽ góp phần tăng tính khách quan, khích lệ HS và tạo điểm nhấn cho chương trình.

Hoạt động hội thi và biểu diễn âm nhạc là một phần quan trọng trong hệ thống các hoạt động ngoại khóa dạy học hát, tạo môi trường học tập giàu cảm hứng, phát triển năng lực âm nhạc, khơi dậy tình cảm thẩm mỹ cho HS. Với cách tổ chức bài bản, linh hoạt và sáng tạo, những hoạt động này không chỉ mang tính giáo dục mà còn góp phần xây dựng đời sống văn hóa học đường phong phú và giàu bản sắc.

3. Hoạt động giao lưu nghệ nhân, nghệ sĩ

Đây là dịp để HS được tiếp cận với những người có kiến thức chuyên sâu, kinh nghiệm biểu diễn phong phú và tình yêu sâu sắc đối với âm nhạc truyền thống và hiện đại. Hoạt động này không chỉ mang tính trải nghiệm thực tiễn, giúp HS nâng cao năng lực cảm thụ và biểu diễn âm nhạc, mà còn góp phần nuôi dưỡng cảm xúc, khơi dậy niềm tự hào văn hóa dân tộc và xây dựng thái độ học tập tích cực, chủ động.

Tổ chức giao lưu có thể diễn ra dưới nhiều hình thức linh hoạt: mời nghệ sĩ trình diễn và chia sẻ quá trình luyện tập – biểu diễn, tổ chức tọa đàm về chủ đề âm nhạc, hướng dẫn kỹ năng hát và biểu diễn bài hát, hay cùng HS tham gia một tiết mục giao lưu. Có thể mời một nghệ sĩ hoặc nghệ nhân về trường để biểu diễn và chia quá trình biểu diễn hoặc câu chuyện gắn bó với nghệ thuật. Cũng có thể được tổ chức như một phần trong chuỗi hoạt động của Tuần lễ văn hóa nghệ thuật của nhà trường, hoặc tích hợp vào chủ đề của các buổi sinh hoạt dưới cờ, chuyên đề âm nhạc theo tháng. Để đảm bảo hiệu quả, GV cần phối hợp chặt chẽ với BGH và phụ trách hoạt động ngoại khóa để lên kế hoạch. Phân công HS trình bày tiết mục mở màn hoặc đối thoại cùng khách mời. Đặc biệt, khuyến khích HS đặt câu hỏi, giao tiếp trực tiếp với nghệ sĩ sẽ giúp phát triển kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện và tăng cường kết nối cảm xúc giữa nghệ thuật và cuộc sống.

Hoạt động giao lưu với nghệ nhân, nghệ sĩ là một hình thức dạy học ngoại khóa hiệu quả, góp phần khơi dậy niềm yêu thích âm nhạc, bồi dưỡng thẩm mỹ và giáo dục nhân cách cho HS. Thông qua những cuộc gặp gỡ đầy cảm hứng ấy, HS không chỉ học hát mà còn học cách yêu – hiểu – gìn giữ những giá trị âm nhạc truyền thống và đương đại trong dòng chảy văn hóa Việt Nam.

4. Hoạt động trải nghiệm thực tiễn

Với đặc thù môn học hát, những hoạt động trải nghiệm thực tiễn được tổ chức dưới nhiều hình thức linh hoạt như tham quan học tập, hát ngoài trời, lồng ghép vào các sự kiện văn hóa cộng đồng, hoạt động từ thiện hoặc dự án âm nhạc nhỏ theo chủ đề. Một ví dụ tiêu biểu là hoạt động “Hát cùng thiên nhiên” được tổ chức trong chuyến dã ngoại tại công viên hoặc khu di tích lịch sử – văn hóa, nơi HS được hướng dẫn thể hiện các bài hát như Một vòng Việt Nam, Mùa xuân tình bạn, Tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ… giữa không gian mở. Không khí thiên nhiên trong lành cùng hình ảnh quê hương đất nước sẽ khơi dậy cảm xúc mạnh mẽ, giúp HS nhập tâm sâu sắc vào từng ca từ, từng giai điệu.

GV có thể tổ chức hoạt động “Hát cùng cộng đồng” tại nhà văn hóa phường, trung tâm nuôi dưỡng trẻ em mồ côi, viện dưỡng lão – nơi HS biểu diễn các bài như Thầy cô là tất cả, Người thầy, Như có Bác trong ngày vui đại thắng… Đây là dịp để các em thể hiện lòng biết ơn, sự chia sẻ với cộng đồng thông qua âm nhạc. Chính những trải nghiệm ấy góp phần giáo dục đạo đức, nhân cách, lòng yêu thương và khơi dậy ý thức trách nhiệm xã hội của HS – điều mà sách vở và lớp học lý thuyết khó có thể truyền tải trọn vẹn.

Hoạt động trải nghiệm có thể lồng ghép vào các dự án nhỏ như “Sưu tầm và biểu diễn bài hát về mái trường”, nơi HS tìm hiểu các bài hát như Mái trường mến yêu, Con đường đến trường, Về lại mái trường xưa, sau đó cùng nhóm của mình thiết kế tiểu phẩm âm nhạc kết hợp kể chuyện – diễn xuất – hát. GV đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ kỹ thuật thanh nhạc, dàn dựng và đánh giá sản phẩm cuối cùng. Việc này không chỉ rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, thuyết trình, mà còn là cơ hội để HS khám phá bản thân, tự tin thể hiện năng lực âm nhạc trước đám đông.

Kết luận

Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học hát cho HS Trường THCS Quỳnh Mai, Hà Nội, không chỉ làm phong phú hình thức tổ chức dạy học, mà còn nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Với những hoạt động trải nghiệm như đã đề cập ở trên, HS được sống cùng âm nhạc, được học qua thực tế và từ đó hình thành thái độ sống tích cực, yêu nghệ thuật và yêu cuộc sống. Đây chính là con đường bền vững để đưa âm nhạc thấm sâu vào tâm hồn thế hệ trẻ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Phan Trần Bảng (2000), Phương pháp giảng dạy âm nhạc trong nhà trường phổ thông, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
2. Bộ Giáo Dục và Đào tạo (2017), Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, Hà Nội.
3. Đoàn Thụy Bảo Châu (2010), Hoạt động ngoại khóa văn học ở trường trung học phổ thông, Luân văn thạc sĩ Giáo dục học, Trường ĐHSP thành phố Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Thị Mỹ Dung (2017), “Tổ chức hoạt đông ngoại khóa trong dạy học văn hoạc địa phương ở Trường Đại học Đồng Nai”, Tạp chí Khoa học – Đại học Đồng Nai, số 05, tr. 106- 119.
5. Nguyễn Thị Thảo (2013), Tác động của hoạt động ngoại khóa đến tính tích cực học tập của học sinh trung học phổ thông (Nghiên cứu trường hợp tại Trường THPT Châu Văn Liêm, Thành phố Cần Thơ, Luận văn thạc sĩ, Viện đảm bảo chất lượng giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội