Ứng dụng phong cách tạo hình Geometric của Paul Klee trong thiết kế logo thương hiệu hiện đại

Học viên Nguyễn Thị Thu Hằng

K3 Mỹ thuật Ứng dụng

Trong kỷ nguyên thông tin bùng nổ và các hình thức truyền thông không ngừng phát triển, logo nhãn hàng đã vượt ra khỏi phạm vi đơn thuần là biểu tượng nhận diện mà dần trở thành ngôn ngữ hình ảnh giao tiếp với khách hàng. Có thể nói, logo là “gương mặt” đại diện của thương hiệu và là cầu nối trực tiếp về mặt cảm quan, cảm xúc giữa doanh nghiệp với khách hàng ngay từ ấn tượng đầu tiên. Một logo hiệu quả không chỉ đẹp về hình thức mà còn phải khiến khách hàng dễ nhớ, dễ liên tưởng, hàm chứa triết lý thương hiệu. Không những vậy, logo phải có khả năng thích ứng, có thể triển khai trên với nhiều nền tảng truyền thông và trường tồn theo thời gian. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của ngành thiết kế đồ họa, ngày càng có nhiều nhà thiết kế tìm kiếm và sử dụng các phong cách tạo hình hiện đại để làm nguồn cảm hứng, là “xương sống” cho những thiết kế logo. Đặc biệt, phong cách tạo hình Geometric (hình học) trong hội họa hiện đại đã mở ra những gợi ý thiết thực cho lĩnh vực thiết kế logo.

Trong số các họa sĩ tiêu biểu của xu hướng tạo hình Geometric, Paul Klee (1879 – 1940) là hoạ sĩ nổi bật với phong cách vừa giàu tính biểu cảm, vừa mang tinh thần cấu trúc chặt chẽ. Triết lý, các tác phẩm nghệ thuật của ông không chỉ để lại dấu ấn trong lịch sử hội họa hiện đại mà còn mở ra tiềm năng ứng dụng linh hoạt trong lĩnh vực thiết kế, đặc biệt là trong thiết kế logo thương hiệu.

1. Khái quát về nghệ thuật Geomatric của Paul Klee

Paul Klee là họa sĩ Thụy Sĩ gốc Đức, ông nổi tiếng với phong cách tạo hình nghệ thuật độc đáo kết hợp giữa hội họa, âm nhạc và triết học với tư tưởng nghệ thuật như một hệ hình thị giác có cấu trúc. Phong cách Geometric của Paul Klee không đơn thuần chỉ sử dụng các hình khối cơ bản như vuông, tròn, tam giác… để tạo hình mà phong cách của ông là một hệ ngôn ngữ giàu tính nhịp điệu, biểu đạt cả tâm hồn và trí tuệ. Luận điểm đấy đã được nhà nghiên cứu Will Grohmann đã khẳng định trong công trình Paul Klee: Artist of the Mind. Grohmann đã nhận xét nét thẳng trong tranh Klee không chỉ là yếu tố tạo hình, mà còn là sự biểu đạt cho lý tính. Ngược lại, những đường cong trong tranh của Klee lại hé lộ phần linh hồn, cảm xúc. Và sự kết hợp hai yếu tố này đã đặt nền móng cho ngôn ngữ tạo hình đương đại [1].

Một số tác phẩm tiêu biểu của Paul Klee đã thể hiện rõ phong cách Geometric. Đơn cử như Ancient Sound (1925), tác phẩm nổi bật với những ô vuông màu được sắp đặt như những nốt nhạc, mang lại cảm giác ngân vang đầy mê hoặc. Hay Ad Parnassum (1932) là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Klee, gây ấn tượng bởi hàng trăm hình vuông nhỏ, xây dựng nên một kiến trúc thị giác vững chắc, phản ánh cả sự kiên nhẫn lẫn độ chính xác trong quá trình sáng tác, tạo cho người xem cảm giác về sự tinh tế cũng của tác giả.

Chính Klee cũng đã khẳng định triết lý nghệ thuật của mình rằng: “Hình học không chỉ là vũ khí của nghệ sĩ, mà còn là phép biểu đạt nội tâm, cho phép nhà tạo hình hướng dẫn ánh mắt người xem qua một thế giới cấu trúc cân đối và giàu nhịp điệu” [2].

Với Klee, mỗi hình khối, mỗi màu sắc đều mang hàm nghĩa và cảm xúc riêng. Từ những “mảnh ghép” đơn giản, người nghệ sĩ tạo nên tác phẩm hướng đến việc khơi gợi cảm thụ thị giác và tinh thần từ người xem. Đây chính là nền tảng tư tưởng vô cùng hiệu quả trong thiết kế logo hiện đại, nơi mọi yếu tố đều cần được giản lược một cách tối đa và dồn nén thành những thông điệp trực quan mạnh mẽ.

2. Mối liên hệ giữa phong cách Geomatric của Paul Klee và thiết kế lô logo hiện đại

Xét trên bản chất hình thức thì logo chính là sự giao thoa giữa nghệ thuật tạo hình và tư duy đồ họa hiện đại. Một logo hiệu quả là logo phải đáp ứng đủ các tiêu chí: tối giản, giúp người xem dễ nhớ, tăng cường nhận diện giữa “rừng” thông tin, đảm bảo thương hiệu “hiện hình” tại mọi điểm chạm [3]; ứng dụng cao, dễ đồng bộ, nhân rộng, thích nghi với nhiều nền tảng truyền thông; và truyền tải thông điệp rõ ràng, giúp người xem có thể nhận biết được ngành hàng, các giá trị cốt lõi mà logo muốn truyền đạt…

Những tiêu chí nói trên phù hợp với các yếu tố nghệ thuật cốt lõi trong phong cách Geometric của Klee. Một số đặc điểm trong phong cách của Geometric đó là:

Phong cách tạo hình tối giản: Paul Klee thường sử dụng các khối hình học đơn giản như vuông, tròn, tam giác, các đường kẻ thẳng để tạo nên các tác phẩm với nhiều tầng ý nghĩa.

Biểu cảm thị giác: Thông qua sự phối hợp nhịp nhàng hình khối, tần suất xuất hiện cũng như sắc độ màu, Klee đã truyền tải được thông điệp thông qua các tác phẩm của mình.

Tư duy cấu trúc lưới: “Khung sườn” của nghệ thuật, giúp dễ dàng mở rộng hệ thống nhận diện. Tác giả Christian Geelhaar trong cuốn Paul Klee and the Bauhaus đã khẳng định rằng những đường lưới trong tranh Klee không phải để bó buộc, mà nó chính là khung sườn giúp tác giả tự do diễn đạt [4].

Ngoài những đặc điểm kể trên, phong cách Geometric của Paul Klee còn có khả năng tạo nhịp điệu và chuyển động thị giác mạnh mẽ, mang đến ấn tượng về màu sắc, về ý nghĩa. Bởi nhịp điệu chính là hơi thở của tranh, nhịp điệu giúp tác phẩm sinh động, tạo cảm giác luôn có sự chuyển động ẩn giấu [5].

Từ đó có thể thấy, việc ứng dụng các tư duy nghệ thuật đặc biệt phong cách Geometric của Klee vào thiết kế logo không chỉ giúp các thương hiệu tạo ra logo ấn tượng, mà còn góp phần nâng tầm chiều sâu thẩm mỹ, truyền tải triết lý kinh doanh, những giá trị cho bộ nhận diện thương hiệu.

3. Phân tích ví dụ ứng dụng phong cách Paul Klee vào thiết kế logo hiện đại

Hiện tại, việc cải tiến logo, tái thiết kế logo nên được ưu tiên với định hướng ứng dụng phong cách Geometric của họa sĩ Paul Klee. Phương pháp này không chỉ giúp biểu tượng hóa logo mà còn giúp thương hiệu tạo nên sự khác biệt dễ nhận diện và truyền tải được thông điệp, giá trị cốt lõi của thương hiệu. Trên thị trường, có nhiều thương hiệu đã áp dụng phong cách nghệ thuật Geometric để thiết kế, cải tiến nhận diện thương hiệu và đã thành công trong việc thay đổi nhận diện, gây ấn tượng với khách hàng. Đơn cử như thương hiệu Kids&Us thương hiệu giáo dục ngôn ngữ tại Tây Ban Nha có logo là sự kết hợp hài hoà giữa hình học cơ bản và tinh thần nghệ thuật tự do của Paul Klee nhằm xây dựng hình ảnh thương hiệu hướng đến tệp khách hàng là trẻ em.

Hình 1. Logo thương hiệu Kids&Us

(Nguồn: https://kidsandus.net.vn/)

Bộ nhận diện của Kids&Us đã phản ánh triết lý giáo dục độc đáo, thể hiện trẻ em là trung tâm của sáng tạo. Tương tự tinh thần “vẽ như một đứa trẻ” mà Paul Klee từng khẳng định: “Một họa sĩ giỏi phải biết vẽ như khi còn là trẻ con”. Các hình khối và màu sắc trong thiết kế của Kids&Us không bị gò bó mà mang dáng vẻ tự do với màu sắc sặc sỡ, đã tái hiện được thế giới quan hồn nhiên, ngẫu hứng và đầy màu sắc của trẻ em.

Một ví dụ điển hình khác có thể kể đến như logo của ứng dụng Adobe. Có thể thấy, logo được tạo nên từ chữ A nhưng chữ A đó lại được giản lược thành các mảng hình tam giác đầy biểu tượng. Hai tam giác đối xứng hai bên, một mảng tam giác khuyết góc ở giữa.

Hình 2. Logo thương hiệu Adobe

(Nguồn: https://www.adobe.com/home/)

Việc áp dụng hình thức nghệ thuật Geometric khiến logo rõ ràng, gọn gàng và dễ triển khai trên mọi định dạng vật chất. Logo mang tính tối giản chỉ với hình khối tam giác, không có chi tiết thừa, thể hiện đúng tinh thần “form follows function” (hình thức tuân theo chức năng). Hình tam giác vừa khiến người xem liên tưởng đến chữ A (viết tắt của Adobe), vừa gợi cảm giác về “đỉnh cao”, vì vậy sử dụng hình tam giác ở đây rất phù hợp với một thương hiệu thiên về công nghệ sáng tạo. Ngoài ra, với 2 tông màu: Đỏ và trắng, logo của Adobe đã thể hiện được năng lượng, giá trị của ứng dụng. Sắc đó thường mang lại sự nổi bật, sáng tạo, đột phá và khả năng thu hút. Việc tương phản đỏ – trắng đã tạo nên khoảng âm (negative space) giúp làm nổi bật biểu tượng, cho thấy tính sáng – tối rõ ràng, tăng tính nhận diện dù đây là một logo tối giản, không có nhiều chi tiết.

Một trong những ứng dụng rất phổ biến gần đây: ChatGPT cũng ứng dụng phong cách Geometric của Paul Klee vào thiết kế logo và nhận diện thương hiệu. Logo ứng dụng này được tạo thành từ 6 dải đường cong đan cài vào nhau thành hình hoa thị.

Hình 3. Logo thương hiệu ChatGPT

(Nguồn: https://chatgpt.com/)

Những chi tiết trên logo này đều được bắt nguồn từ các hình học cơ bản là các vòng tròn, đoạn cong được ghép đối xứng. Khác với sự bất quy tắc của logo Kids&Us, logo ChatGPT có tính đối xứng xoay bậc 6, tạo cảm giác ổn định và cân bằng. Các dải hình học đan cài tương tự mạng lưới, giống sự kết nối, tuần hoàn giữa các nút dữ liệu, tạo nên hình xoắn liên tục gợi vòng lặp liên tục. Điều đó cũng tương tự như cách ứng dụng này vận hành khi công nghệ Ai phải học, liên tục xử lý các dữ liệu mới và cung cấp các thông tin hữu ích cho người dùng. Việc sử dụng các đường cong thay vì các đường thẳng để tạo logo cũng tạo cảm giác linh hoạt, “có hồn”, có cảm xúc như con người, theo đúng tinh thần phù hợp với mọi mục đích sử dụng của ứng dụng này. Điều này đã được Will Grohmann khẳng định: đường cong trong phong cách tạo hình Geometric của Paul Klee hé lộ phần linh hồn, cảm xúc [1]. Dù trừu tượng, tối giản nhưng nhờ ứng dụng phong cách tạo hình Geometric mà logo của ChatGPT giúp khách hàng liên tưởng mạnh mẽ đến việc kết nối, cộng hưởng, logic, không ngừng cải tiến và vô cùng linh hoạt.

4. Kết luận và đề xuất

Phong cách Geometric của Paul Klee không chỉ là một trường phái hội họa, mà đó còn là phương pháp tư duy thẩm mỹ mang giá trị ứng dụng, đặc biệt trong việc thiết kế logo, bộ nhận diện thương hiệu hiện đại. Việc vận dụng tư tưởng và phong cách Geometric của Klee vào thiết kế logo đã chứng minh tính khả thi, và mang lại hiệu quả thẩm mỹ cũng như nhận diện thương hiệu một cách ấn tượng. Trong bối cảnh thương trường ngày càng cạnh tranh, người dùng phải tiếp xúc với rất nhiều thông tin trên mọi nền tảng từ online đến offline, các thương hiệu có logo đơn giản, dễ nhớ, mang tính biểu cảm, có chiều sâu triết lý chính là điểm mạnh, giúp ghi điểm với khách hàng ngay từ điểm chạm đầu tiên. Bài báo khoa học đề xuất mở rộng nghiên cứu liên ngành giữa thiết kế logo hiện đại với việc ứng dụng phong cách nghệ thuật tiêu biểu của Paul Klee nhằm tìm ra các giải pháp về mặt thương hiệu trong thời đại số. Đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp và nhà thiết kế chủ động tìm kiếm cảm hứng từ nghệ thuật đương đại để xây dựng biểu tượng thương hiệu vừa độc đáo, vừa hiện đại, vừa có chiều sâu và mang lại những giá trị bền vững.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Will Grohman (1945), Paul Klee: Artist of the Min (Paul Klee: Người hoạ sĩ của tâm trí), Nxb Harry N. Abrams, Inc. (New York)
Paul Klee (1925), Pedagogical Sketchbook (Sổ Tay Phác Thảo Sư Phạm), Nxb Frederick A. Praeger, New York
Tôn Thất Nguyễn Thiêm (2015), Từ Marketing đến Thời trang và Phong cách sống, Nxb Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh
Christian Geelhaar (1973), Paul Klee and the Bauhaus (Paul Klee và Trường Bauhaus), Nxb Adams and Dart (Mỹ)
Paul Klee (1956), Biên tập: Jürg Spiller, Dịch sang tiếng Anh: Heinz Norden, Paul Klee Notebooks, Volume 2: The Nature of Nature (Sổ tay Paul Klee, tập 2: Bản chất của Thiên Nhiên), Nxb Lund Humphries (Anh) & Wittenborn Art Books (Mỹ)