VAI TRÒ CỦA DẠY HỌC HÁT ĐỐI VỚI HỌC SINH LỚP 4 THEO BỘ SÁCH CÁNH DIỀU Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC CHU VĂN AN, PHƯỜNG LÊ THANH NGHỊ, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Nguyễn Văn Vươn

Học viên K21 – Lý luận và phương pháp dạy học Âm nhạc

1. Mở đầu

Âm nhạc giữ vai trò quan trọng trong giáo dục tiểu học, góp phần hình thành thẩm mỹ, cảm xúc và năng lực nghệ thuật cho học sinh (HS). Trong đó, học hát là mạch nội dung trung tâm và được yêu thích nhất vì giúp các em thể hiện bản thân, vận động theo nhạc, sáng tạo khi biểu diễn và giảm căng thẳng sau các môn học khác. Tuy nhiên, từ khi Chương trình GDPT 2018 được triển khai với nhiều đổi mới về nội dung, yêu cầu năng lực và phương pháp dạy học, việc tổ chức dạy học hát gặp không ít khó khăn.

Thực tế tại trường Tiểu học Chu Văn An cho thấy việc chuyển từ chương trình 2006 sang 2018 vẫn còn lúng túng. Giáo viên Âm nhạc dù có kinh nghiệm nhưng chưa thật sự thành thạo trong thiết kế hoạt động theo yêu cầu mới, nhất là ở mạch học hát lớp 4 – lứa tuổi có tiềm năng phát triển mạnh về cảm thụ và kỹ năng biểu diễn nhưng cần phương pháp tổ chức linh hoạt. Điều này làm hạn chế hiệu quả giờ học và chưa khai thác hết năng lực âm nhạc của HS.

Từ đó, bài viết tập trung làm rõ vai trò của dạy học hát đối với HS lớp 4 Trường Tiểu học Chu Văn An, nhằm nâng cao chất lượng dạy học và khơi gợi niềm yêu thích âm nhạc cho các em.

2. Nội dung

Dạy học hát có vai trò rất quan trọng đối với HS lớp 4, mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển toàn diện của HS. Chúng được thể hiện ở rất nhiều khía cạnh như: giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mỹ, phát triển trí tuệ, phát triển thể chất, vui chơi giải trí, phát triển năng lực âm nhạc. Sau đây tác giả xin đi vào chi tiết từng khía cạnh:

2.1. Phát triển năng lực âm nhạc

Âm nhạc là môn nghệ thuật có tác động sâu sắc đến đời sống tinh thần, góp phần giáo dục và phát triển con người toàn diện. Trong nhà trường, môn âm nhạc giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển năng lực âm nhạc cho HS. Việc học hát không chỉ rèn luyện kỹ năng âm nhạc mà còn hỗ trợ sự phát triển toàn diện của HS.

Dạy học hát ở lớp 4 giúp HS hình thành các kỹ năng cơ bản như phát âm chuẩn, hát đúng cao độ, trường độ, tiết tấu và thể hiện cảm xúc bài hát. Hoạt động hát cũng giúp cải thiện ngôn ngữ, tăng khả năng giao tiếp và sự tự tin khi trình bày trước tập thể.

Bên cạnh đó, học hát còn phát triển tư duy và khả năng sáng tạo thông qua việc lắng nghe, phân tích nhịp điệu, giai điệu và phối hợp khi hát nhóm. Hoạt động này cũng góp phần cải thiện thể chất thông qua việc sử dụng cơ quan hô hấp và mang lại cảm xúc tích cực cho HS. Khi trải nghiệm các cung bậc cảm xúc trong âm nhạc, HS phát triển khả năng nhận biết và thể hiện tình cảm, đồng thời nuôi dưỡng trí tưởng tượng.

Lớp 4 là giai đoạn HS có nhận thức sâu sắc hơn và bắt đầu phát triển mạnh mẽ năng lực âm nhạc. Vì vậy, dạy học hát giữ vai trò quan trọng, tạo điều kiện để HS phát triển năng lực âm nhạc một cách toàn diện.

2.2. Giáo dục đạo đức

Âm nhạc và ca hát có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần, giúp tác động trực tiếp đến cảm xúc, nhận thức và góp phần hình thành các giá trị đạo đức, nhân cách. Nếu khí nhạc chạm tới cảm xúc qua giai điệu, thì ca hát nhờ ngôn từ có thể diễn tả tinh tế thế giới nội tâm và truyền tải thông điệp về cuộc sống, từ đó ảnh hưởng tích cực đến đạo đức con người.

Giáo dục đạo đức cần được thực hiện ngay từ bậc tiểu học, đặc biệt ở lứa tuổi HS lớp 4 – giai đoạn các em còn ham chơi, ý thức khuôn phép chưa cao. Vì vậy, việc giáo dục đạo đức thông qua dạy học hát là phù hợp và hiệu quả. Trong các tiết hát, HS vừa được vui chơi, được tham gia các hoạt động âm nhạc, vừa tiếp nhận bài học đạo đức qua lời ca, giai điệu một cách tự nhiên và dễ tiếp thu.

Thông qua các bài hát với nhiều chủ đề, HS được bồi dưỡng các giá trị đạo đức như tình yêu quê hương đất nước, tình bạn, tình cảm gia đình, tinh thần đoàn kết và ý thức học tập. Chẳng hạn, bài Bàn tay mẹ giúp HS hiểu về tình mẫu tử và lòng biết ơn; Em yêu hòa bình hay Cò lả nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước và ý thức bảo vệ môi trường.

Ngoài ra, học hát còn rèn luyện tinh thần đoàn kết qua hoạt động nhóm và biểu diễn tập thể. Khi cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ, HS biết hỗ trợ, nhường nhịn, tôn trọng kỷ luật để đảm bảo sự hoà hợp trong tiết mục. Từ đó hình thành tinh thần gắn kết, tạo không khí học tập vui tươi và thân thiện.

2.3. Giáo dục thẩm mỹ

Dạy học hát giữ vai trò quan trọng trong việc giáo dục thẩm mỹ cho HS lớp 4, không chỉ phát triển khả năng âm nhạc mà còn bồi dưỡng cảm nhận nghệ thuật, khả năng sáng tạo và biểu đạt cảm xúc.

Trước hết, học hát giúp HS rèn luyện ngôn ngữ: các em phải phát âm, thể hiện ngữ điệu chính xác, từ đó phát triển vốn từ, tư duy ngôn ngữ và hiểu biết văn hóa. Qua lời hát, HS được mở rộng khả năng đọc hiểu và sử dụng ngôn ngữ linh hoạt hơn.

Bên cạnh đó, học hát giúp HS tiếp nhận và cảm thụ các giá trị thẩm mỹ qua giai điệu, tiết tấu, lời ca và cấu trúc âm nhạc. Việc thực hành và lắng nghe âm nhạc giúp các em hiểu về sự hài hòa, cân đối và biểu cảm trong nghệ thuật, từ đó trở nên nhạy bén hơn với cái đẹp.

Dạy hát cũng góp phần phát triển khả năng sáng tạo: HS được tự do thể hiện cá nhân, biến đổi, trình bày bài hát theo phong cách riêng và khám phá khả năng biểu diễn. Điều này giúp các em tự tin hơn và phát triển tư duy sáng tạo. Ngoài ra, hát theo nhóm rèn luyện kỹ năng xã hội như lắng nghe, hợp tác, tôn trọng và phối hợp với bạn bè để tạo nên màn biểu diễn hài hòa. Qua đó, HS hình thành tinh thần tập thể và ý thức hòa nhập xã hội.

Tóm lại, dạy học hát không chỉ rèn luyện kỹ năng âm nhạc mà còn góp phần quan trọng trong giáo dục thẩm mỹ, phát triển sáng tạo và kỹ năng xã hội, tạo môi trường học tập tích cực và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của HS lớp 4.

2.4. Phát triển trí tuệ

Dạy học hát góp phần quan trọng vào việc phát triển trí tuệ của HS lớp 4 trên nhiều phương diện. Trước hết, học hát giúp HS phát triển trí tuệ âm nhạc thông qua việc làm quen với giai điệu, nhịp điệu, âm sắc, âm lượng và kỹ thuật hát. HS được rèn luyện khả năng nghe, phân biệt và nhận biết các yếu tố âm nhạc, từ đó trở nên nhạy bén hơn với âm thanh.

Bên cạnh đó, học hát còn phát triển khả năng ngôn ngữ. Khi hát, HS phải chú ý phát âm, tiết tấu và lời ca, giúp cải thiện khả năng phân biệt âm thanh, mở rộng từ vựng, nâng cao tư duy ngôn ngữ và khả năng diễn đạt cảm xúc.

Dạy học hát cũng tạo cơ hội cho HS phát triển khả năng sáng tạo thông qua việc biểu đạt, biến đổi hoặc trình bày bài hát theo phong cách riêng. Sự tự tin và sáng tạo trong biểu diễn góp phần kích thích tư duy nghệ thuật.

Ngoài ra, hát và nghe nhạc giúp HS phát triển khả năng thẩm mỹ. Qua việc tiếp xúc với nhiều giai điệu và tiết tấu khác nhau, HS học cách phân tích, so sánh và đánh giá chất lượng âm nhạc, nâng cao sự nhạy cảm và khả năng cảm thụ nghệ thuật.

Tóm lại, dạy học hát giúp HS lớp 4 phát triển trí tuệ toàn diện: từ tư duy âm nhạc, ngôn ngữ, sáng tạo đến thẩm mỹ, đồng thời mở rộng hiểu biết và kỹ năng thông qua trải nghiệm âm nhạc phong phú.

2.5. Phát triển thể chất

Dạy học hát giúp phát triển khả năng vận động của HS. Khi hát HS phải di chuyển cơ thể và sử dụng các bộ phận cơ quan như hàm, môi, ngực và cơ hoành để tạo ra âm thanh. Quá trình này đòi hỏi các động tác và kỹ thuật cơ bản như cắn nắp (articulation), hít thở và điều chỉnh âm lượng. Những hoạt động này kích thích cơ thể và kích hoạt các nhóm cơ, giúp rèn luyện sự linh hoạt và sức mạnh của cơ thể. Khi hát, HS phải điều chỉnh hơi thở và giữ liên tục trong quá trình hát. Điều này yêu cầu sự kiên nhẫn và sức mạnh từ phổi để duy trì hơi thở hợp lý trong suốt bài hát. Việc luyện tập hát thường xuyên và phát triển hệ thống hô hấp sẽ giúp tăng cường sự bền bỉ và khả năng chịu đựng của HS. Điều này sẽ giúp HS có thể duy trì hơi thở lâu hơn, hát được những bài hát dài và đòi hỏi nhiều sức lực hơn. Ngoài ra, luyện tập hát thường xuyên cũng giúp tăng cường sức bền và khả năng chịu đựng của HS.

Dạy học hát cung cấp một cách thức thú vị và lôi cuốn để thúc đẩy hoạt động thể chất của HS. Hát không chỉ là một hoạt động đơn thuần mà còn là một trải nghiệm tư duy và cảm xúc. Khi hát, HS thể hiện cảm xúc và ý nghĩa của bài hát thông qua cử chỉ và ngôn ngữ cơ thể. Việc tham gia vào việc hát và biểu diễn âm nhạc tạo ra một môi trường vui vẻ và sôi động, khuyến khích HS thể hiện bản thân và thể nhạc cùng nhau. Quá trình này thúc đẩy sự tự tin, sáng tạo và sự thích thú trong việc thể hiện và diễn xuất. Tóm lại, dạy học hát đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển thể chất của HS lớp 4. Qua quá trình hát và thực hiện âm nhạc, các em có cơ hội rèn luyện các kỹ năng và khám phá thêm về nghệ thuật âm nhạc.

2.6. Vui chơi, giải trí

Dạy học hát giúp HS lớp 4 phát triển khả năng sáng tạo và tưởng tượng trong quá trình vui chơi và giải trí. Bằng cách hát các bài hát, HS có thể tạo ra những câu chuyện, tưởng tượng về các tình huống khác nhau. Điều này giúp trẻ rèn luyện tư duy linh hoạt và khả năng phân tích, đồng thời khám phá thế giới xung quanh một cách sáng tạo. Học hát giúp HS lớp 4 phát triển và cải thiện kỹ năng ngôn ngữ của mình. Khi hát các bài hát, HS phải ngắt nhịp, luyện rèn khả năng nghe và phát âm chính xác, đồng thời qua việc học các lời bài hát, HS còn mở rộng vốn từ vựng, hiểu thêm về ngữ pháp và câu trúc ngôn ngữ. Việc cải thiện kỹ năng ngôn ngữ sẽ không chỉ ảnh hưởng đến việc hát mà còn hỗ trợ cho các môn học khác trong quá trình học tập.

Dạy học hát giúp HS lớp 4 phát triển kỹ năng xã hội thông qua việc tham gia vào các hoạt động nhóm, như hát cùng nhau hoặc biểu diễn trước công chúng. HS học cách hợp tác, lắng nghe và tương tác với nhau để tạo ra một màn trình diễn thú vị. Đồng thời, qua việc biểu diễn trước công chúng, HS cũng rèn luyện sự tự tin và trách nhiệm cá nhân. Khi hát, trẻ có thể thư giãn, thả lỏng và tạo ra một không gian vui tươi. Hát có thể là một phương pháp giải tỏa căng thẳng hiệu quả, giúp HS giảm stress và tăng cường cảm giác hạnh phúc. Việc hát cùng gia đình, bạn bè hoặc cùng tham gia các hoạt động nhóm liên quan đến hát như ca múa, biểu diễn, hát karaoke… Giúp tạo sự gắn kết và tương tác tích cực với nhau. Nhờ đó HS có cơ hội khám phá và thể hiện cá nhân mình, thể hiện tài năng và khám phá khả năng nghệ thuật của mình thông qua việc hát và biểu diễn. Đây là một cách thú vị để trẻ rèn luyện sự tự tin, sự sáng tạo và khả năng biểu diễn của các em.

3. Kết luận

Dạy học hát cho học sinh lớp 4 theo bộ sách Cánh Diều tại trường Tiểu học Chu Văn An có vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển năng lực âm nhạc, đồng thời góp phần phát triển toàn diện cho học sinh. Thông qua hoạt động hát, các em được rèn luyện kỹ năng âm nhạc cơ bản, nâng cao khả năng cảm thụ, phát triển trí tuệ, ngôn ngữ, tư duy sáng tạo và khả năng thẩm mỹ.

Có thể khẳng định rằng dạy học hát theo bộ sách Cánh Diều góp phần nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc, giúp học sinh lớp 4 phát triển hài hòa cả về trí tuệ, cảm xúc và thẩm mỹ, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của các em trong giai đoạn tiểu học.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Thị Hạnh (2015), Dạy phân môn học hát cho học sinh khối 5 trường Tiểu học Thịnh Hào – Đống Đa Hà Nội, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và phương pháp giảng dạy Âm nhạc, Trường ĐHSP Nghệ thuật Trung ương, Hà Nội.
2. Dương Thị Mai (2016), Dạy học hát cho học sinh lớp 4 Trường tiểu học Cẩm Xuyên, Cẩm Quang, Hà Tĩnh, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và phương pháp giảng dạy Âm nhạc, Trường ĐHSP Nghệ thuật TW, Hà Nội.
3. Hoàng Long, Hoàng Lân (2010), Phương pháp dạy học âm nhạc, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.
4. Vũ Công Khanh (2017), Giáo dục học – Dạy học theo định hướng phát triển năng lực, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.