VAI TRÒ CỦA ILLUSTRATOR TRONG DẠY HỌC MĨ THUẬT

Nguyễn Thành Vinh

Học viên K11 LL&PPDH bộ môn Mỹ thuật

Việc sử dụng các thành tựu của khoa học, công nghệ vào giáo dục sẽ giúp người học giữ vai trò chủ động hơn trong nghiên cứu và học tập. Theo đó, việc ứng dụng công nghệ trong dạy học đã ngày càng trở nên sinh động, thu hút sự chú ý, sự tập trung của người học hơn. Các bài giảng khi sử dụng công nghệ thông tin sẽ sinh động và hấp dẫn hơn rất nhiều. Điều này sẽ tích cực hóa được hoạt động nhận thức của người học, thu hút được sự chú ý xây dựng bài và dễ dàng lĩnh hội tri thức mới. Việc ứng dụng các phần mềm trong dạy học mĩ thuật đang trở thành xu hướng phù hợp với định hướng giáo dục thời kỳ 4.0 và Abode Illustrator là một trong những phần mềm được đánh giá cao về sự phù hợp trong khả năng tích hợp những tính năng ưu việt của nó vào giảng dạy.

Lịch sử hình thành và phát triển của phần mềm Adobe Illustrator

Phần mềm Adobe Illustrator được phát triển và tiếp thị bởi Adobe Inc. Đây là phần mềm chỉnh thiết kế đồ họa vector và được phát triển bắt đầu vào năm 1985. Illustrator CC đã được phát hành cùng với Creative Cloud (Chuyển dịch của Adobe sang dịch vụ đăng ký hàng tháng hoặc hàng năm được cung cấp qua Internet). Illustrator CC 2020 là phiên bản mới nhất và được phát hành vào ngày 24 tháng 10 năm 2019 và cũng là thế hệ thứ 24 trong dòng sản phẩm. Tạp chí PC Magazine đã đánh giá Adobe Illustrator là chương trình chỉnh sửa đồ họa vector tốt nhất năm 2018.

– Phiên bản 1 – 1.7 (Illustrator 88):

Vào năm 1985, việc phát triển Adobe Illustrator cho Apple Macintosh đã được bắt đầu (vận chuyển vào tháng 1 năm 1987) dưới dạng thương mại hóa phần mềm phát triển phông chữ trong nhà của Adobe và định dạng tệp PostScript. Sản phẩm này được các quảng cáo trên tạp chí sớm (đặc trưng trong các tạp chí thương mại thiết kế đồ họa như Nghệ thuật giao tiếp) gọi là “Adobe Illustrator”. Như vậy, Illustrator 88, tên sản phẩm cho phiên bản 1.7, được phát hành năm 1988 và giới thiệu nhiều công cụ và tính năng mới.

– Các phiên bản phần mềm từ 2.0 – đến 6.0:

– Phiên bản 2.0: Được ra mắt vào năm 1989 trên nền tảng Macintosh cùng các công cụ cơ bản để tạo ra các đối tương vector và hình minh họa. Có hỗ trợ màu sắc chủ yếu phục vụ nhu cầu in ấn bao bì sản phẩm với tính năng cơ bản.

–Phiên bản 3.0: Ra mắt vào năm 1990 cũng là phiên bản đầu tiên hỗ trợ màu sắc RGB dùng để làm các sản phẩm với mục đích hiển thị và chế độ màu CMYK phù hợp với nhu cầu in ấn. Ngoài ra phiên bản 3.0 cũng đã được cải thiện lại các công cụ vẽ như Pen Tool giúp người dùng vẽ ra các đường nét và hình phức tạp.

–Phiên bản 4.0: Ra mắt vào năm 1991 và mang theo tính năng mới Layers (lớp ), cũng là 1 trong các tính năng quan trọng giúp người dùng kiểm soát được số đối tượng trong thiết kế . Phên bản 4.0 này cũng được nâng cấp công cụ nhằm mục đích giúp người dùng sử dụng màu sắc một cách thuận tiện và chính xác.

–Phiên bản 5.0: Ra mắt vào năm 1993 đi cùng là công cụ Bezier curves mạnh mẽ và tính năng (Gruoping), Bezier curves giúp người dùng dễ dàng chỉnh sửa đường cong chính xác hơn.

– Phiên bản Illustrator 7 (1992): Giới thiệu khả năng vẽ các hình dạng dạng béo (Bezier curves) và cải tiến đáng kể khả năng xử lý đồ họa.

Illustrator cũng bắt đầu hỗ trợ TrueType, kết thúc hiệu quả “cuộc chiến phông chữ” giữa PostScript Type 1 và TrueType. Giống như Photoshop, Illustrator cũng bắt đầu hỗ trợ các trình cắm, rất nhiều và nhanh chóng mở rộng khả năng của nó.

Những cải tiến về tính năng và giao diện (1995-1999):

– Illustrator 5 (1995): Phiên bản này nâng cao khả năng làm việc với văn bản, hỗ trợ các công cụ đồ họa chính xác hơn và cải thiện các hiệu ứng đồ họa. Adobe Illustrator 5.0 còn bổ sung các công cụ vẽ hình khối và các công cụ màu sắc mạnh mẽ hơn.

– Illustrator 7 (1997): Đây là phiên bản quan trọng vì giao diện được thay đổi hoàn toàn, có tính năng “layer” (lớp) để quản lý các đối tượng đồ họa dễ dàng hơn. Hệ thống quản lý màu sắc được cải tiến để chuẩn hóa hơn trong ngành in ấn.

Tích hợp công nghệ mới và hỗ trợ đa nền tảng (2000-2005):

– Illustrator 10 (2001): Phiên bản này hỗ trợ tính năng “Transparency” (chuyển màu mờ) và nâng cấp khả năng xuất các tệp EPS và PDF. Illustrator 10 cũng có các cải tiến về khả năng vẽ và công cụ màu sắc.

– Illustrator CS (2003): Với sự ra mắt của Creative Suite (CS), Adobe Illustrator đã được tích hợp vào bộ phần mềm Creative Suite của Adobe. Phiên bản CS cải tiến giao diện, hỗ trợ hình ảnh bitmap và vector kết hợp, cùng với khả năng làm việc với các công cụ Adobe khác như Photoshop và InDesign.

– Illustrator CS2 (2005): Phiên bản này đã nâng cao khả năng làm việc với các đồ họa 3D và hỗ trợ các tính năng mới như khả năng tự động tạo mặt nạ (live trace) và tạo hình dạng đơn giản từ các đường thẳng.

Sự phát triển mạnh mẽ với phần mềm Adobe Creative Cloud từ (2012 đến nay):

Năm 2012 Adobe chuyển sang mô hình đăng ký phần mềm qua Creative Cloud (CC) thay vì bán các phiên bản riêng lẻ. Điều này giúp phần mềm Adobe Illustrator luôn được cập nhật và cải tiến nâng cao hơn các phiên bản trước đó, khẳng định tính năng động tiên phong liên tục đổi mới công nghệ.

– Illustrator CC 2014 (2014): Thêm tính năng Image Trace (tạo đồ họa vector từ hình ảnh bitmap), cải tiến hiệu suất làm việc với các văn bản và các công cụ hình học.

– Illustrator CC 2015: Giới thiệu tính năng Artboards (bảng vẽ), cho phép làm việc trên nhiều bảng vẽ trong cùng một tài liệu, giúp tiết kiệm không gian làm việc và dễ dàng tạo các dự án phức tạp.

– Illustrator CC 2017-2019: Cải tiến khả năng làm việc với các công cụ vẽ và cải thiện giao diện người dùng. Adobe cũng thêm vào khả năng Smoothing (làm mượt đường vẽ), cùng các công cụ hình học tiên tiến và cải thiện khả năng tương tác với các tệp SVG.

Tính năng hiện đại và xu hướng (2020 đến ngày nay):

Trong những phiên bản gần đây, Adobe Illustrator tiếp tục tích hợp các tính năng hiện đại và đáp ứng nhu cầu của người dùng trong môi trường làm việc kỹ thuật số:

– AI-powered tools (Công cụ AI): Illustrator đã tích hợp công nghệ AI giúp tự động hóa các tác vụ như nhận dạng hình ảnh và chỉnh sửa thông minh.

– Live Shapes và Pathfinder improvements: Các công cụ mới giúp người dùng dễ dàng tạo và biến đổi các hình dạng vector một cách trực quan.

– Performance enhancements: Illustrator được tối ưu hóa hiệu suất, giúp phần mềm chạy mượt mà hơn trên các hệ điều hành mới và xử lý các đồ họa phức tạp.

– Cloud Collaboration: Tích hợp với Creative Cloud để người dùng có thể lưu trữ và chia sẻ các dự án trực tuyến, làm việc nhóm một cách hiệu quả hơn.

Vai trò của Illustrator trong lĩnh vực dạy học mĩ thuật

Adobe Illustrator là một phần mềm thiết kế đồ họa vector chuyên nghiệp, đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong ngành thiết kế đồ họa, từ các tác phẩm minh họa, thiết kế logo, đến việc tạo ra các sản phẩm quảng cáo, bao bì và đồ họa web. Dưới đây là một số vai trò quan trọng của Illustrator trong ngành thiết kế và lý do phần mềm này được ưa chuộng trong lĩnh vực dạy học mỹ thuật.

Phần mềm Illustrator có tính chuyên nghiệp cao trong ngành thiết kế mỹ thuật được xem là công cụ hàng đầu trong việc tạo ra các tác phẩm thiết kế đồ họa vector, nổi bật với các tính năng mạnh mẽ giúp người dùng thực hiện các thiết kế chính xác và chi tiết. Với khả năng tạo ra các đường nét, hình dạng và màu sắc sắc nét, không bị mờ hay vỡ hình khi thay đổi kích thước, Illustrator là lựa chọn lý tưởng cho các nhà thiết kế chuyên nghiệp.

Đồ họa vector linh hoạt: Có thể khẳng định tính năng ưu việt của phần mềm Illustrator cho phép tạo ra đồ họa vector, có thể mở rộng mà không bị mất chất lượng, điều này rất quan trọng trong các thiết kế yêu cầu độ chính xác cao như logo, biển hiệu hay các sản phẩm in ấn. Các công cụ như công cụ Pen Tool (Công cụ Bút vẽ) và Shape Builder giúp tạo ra các hình dạng hoàn hảo với độ chính xác tuyệt đối.

Khả năng làm việc với văn bản: Phần mềm Illustrator cung cấp công cụ tuyệt vời để xử lý và thiết kế văn bản theo sự sáng tạo mang dấu ấn riêng. Người thiết kế có thể tạo ra các dạng bố cục chữ khá lạ, độc đáo, điều chỉnh từng chi tiết của phông chữ và áp dụng các hiệu ứng đặc biệt, từ đó tạo ra các thiết kế văn bản nổi bật thu hút thị giác.

Tính năng in ấn chuyên nghiệp: Phần mềm Illustrator hỗ trợ xuất các tệp với độ phân giải cao, đảm bảo chất lượng in ấn cho các sản phẩm đồ họa. Phần mềm này được các nhà thiết kế sử dụng trong việc thiết kế bao bì, áp phích, danh thiếp, catalog… nhờ khả năng làm việc chính xác và dễ dàng kiểm soát màu sắc.

Sự phổ biến trong dạy học mỹ thuật: Trong lĩnh vực giáo dục, Adobe Illustrator đã trở thành một công cụ quan trọng trong việc giảng dạy mỹ thuật, đặc biệt là trong các chương trình đào tạo thiết kế đồ họa và nghệ thuật ứng dụng. Các lý do khiến Illustrator được phổ biến trong giảng dạy mỹ thuật bao gồm: Dễ học, dễ sử dụng mặc dù phần mềm Illustrator cung cấp nhiều công cụ chuyên nghiệp, giao diện của phần mềm này lại rất trực quan và dễ sử dụng. Điều này giúp học sinh, sinh viên, cũng như những người mới bắt đầu làm quen với thiết kế đồ họa có thể nhanh chóng nắm bắt các công cụ cơ bản và tạo ra các tác phẩm thiết kế ấn tượng. Khả năng thực hành sáng tạo: Illustrator không chỉ là công cụ để tạo các tác phẩm đồ họa đơn giản, mà còn cho phép sinh viên thỏa sức sáng tạo với các tác phẩm phức tạp, từ các bản vẽ minh họa đến các sản phẩm thiết kế thương mại. Việc sử dụng Illustrator giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo, khả năng xử lý hình ảnh và màu sắc, cùng kỹ năng thiết kế chuyên nghiệp.

Phù hợp với nhiều lĩnh vực thiết kế: Illustrator có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ thiết kế đồ họa truyền thống, thiết kế web, quảng cáo đến thiết kế thời trang và in ấn. Điều này làm cho phần mềm trở thành công cụ đa năng trong giảng dạy mỹ thuật, giúp sinh viên có thể áp dụng kiến thức vào thực tế công việc trong nhiều ngành nghề.

Tính tương thích và kết nối với các phần mềm khác: Illustrator tích hợp tốt với các phần mềm khác trong bộ công cụ Adobe Creative Cloud như Photoshop, InDesign và After Effects. Điều này giúp giáo viên dễ dàng tổ chức các bài giảng kết hợp giữa các phần mềm, đồng thời giúp học sinh hiểu rõ hơn về quy trình làm việc chuyên nghiệp trong ngành thiết kế.

Phát triển kỹ năng thiết kế cho sinh viên: Việc sử dụng Illustrator trong dạy học mỹ thuật không chỉ giúp sinh viên nắm vững các kỹ thuật thiết kế cơ bản mà còn giúp phát triển các kỹ năng quan trọng khác như:

Kỹ năng tư duy phản biện: Ứng dụng phần mềm Illustrator trong học tập mỹ thuật giúp sinh viên phát triển khả năng phân tích và đánh giá chuyên sâu các mẫu thiết kế. Các công cụ như Pathfinder và Shape Builder cho phép SV thử nghiệm, thay đổi và điều chỉnh các yếu tố trong thiết kế để đạt được kết quả học tập nghiên cứu một cách tối ưu.

Kỹ năng làm việc nhóm và sáng tạo nhóm: Các tính năng chia sẻ và cộng tác trong Adobe Creative Cloud giúp SV có thể làm việc nhóm, chia sẻ và chỉnh sửa các dự án thiết kế trực tuyến. Điều này không chỉ giúp sinh viên học hỏi từ nhau mà còn rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm trong môi trường chuyên nghiệp.

Ứng dụng vào thực tế nghề nghiệp: Illustrator là một phần mềm thiết yếu trong ngành công nghiệp thiết kế đồ họa, vì vậy việc giảng dạy Illustrator giúp sinh viên chuẩn bị tốt hơn cho các cơ hội nghề nghiệp trong tương lai. Sinh viên có thể dễ dàng ứng dụng các kỹ năng học được vào công việc thiết kế đồ họa thực tế.

Tóm lại phần mềm Adobe Illustrator đóng vai trò quan trọng trong giảng dạy, học tập, nghiên cứu sáng tạo mỹ thuật nhờ vào tính linh hoạt, chính xác và các tính năng mạnh mẽ. Trong lĩnh vực dạy học mỹ thuật, phần mềm này không chỉ giúp sinh viên phát triển kỹ năng thiết kế chuyên nghiệp mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện. Chính vì vậy, phần mềm Illustrator đã trở thành công cụ hữu ích thiết thực không thể thiếu trong các chương trình đào tạo mỹ thuật và thiết kế đồ họa trong thời đại công nghệ số ngày nay.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Phạm Xuân Hậu và Phạm Văn Danh (2010), Ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả dạy-học và nghiên cứu khoa học trong các trường đại học sư phạm, Viện Nghiên cứu Giáo dục – Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.

Nguyễn Đức Hiếu (2013), Tự học Illustrator CS6 trong thiết kế Đồ họa, Nxb Hồng Đức.
Triệu Thế Hùng (2013), Ứng dụng tin học trong dạy học trang trí Mỹ thuật, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội.
Uyên Huy (2013), Phương pháp tư duy và thực hành bố cục mỹ thuật , Nxb Mỹ thuật, Hà Nội.
Mai Quốc Khánh (2016), Lý luận dạy học hiện đại, Tài liệu giảng dạy các lóp cao học chuyên nghành Lý luận và phương pháp giảng dạy bộ môn Mỹ thuật, ĐH Quốc gia Hà Nội
Nguyễn Nam Thuận – Trịnh Quốc Tiến và nhóm tin học thực dụng (2010), 270 thủ thuật và mẹo hay trong Adobe Illustrator CS4, Nxb Hồng Đức, Tp. Hồ Chí Minh.
Vương Đình Thắng Thái (2021), Ứng dụng nghệ thuật thiết kế của Paul Rand vào bài tập thiết kế logo, Trường ĐHSP Nghệ thuật TW.