Nội san

DÙNG HOẠT HÌNH ĐỂ TRUYỀN TẢI NÉT ĐẸP CỦA HỌA TIẾT TRANG TRÍ TRÊN TRỐNG ĐỒNG ĐÔNG SƠN

26 Tháng Tư 2024

Hoàng Thị Hồng Ngọc

Học viên K10- LL&PPDH bộ môn Mỹ thuật

Trong các ngành công nghiệp sáng tạo hiện nay, ngành công nghiệp sản xuất phim hoạt hình đang trên đà phát triển vô cùng mạnh mẽ, đóng vai trò quan trọng và mang lại nhiều giá trị đối với cuộc sống ngày nay, từ giáo dục, giải trí và văn hoá. Khi đưa di sản văn hóa truyền thống vào phim hoạt hình, các họa sĩ hoạt hình không chỉ giúp bảo tồn những giá trị văn hóa đó mà còn phát huy và lan tỏa chúng đến với đông đảo người xem, đặc biệt là giới trẻ. Phim hoạt hình kết hợp di sản văn hóa giúp giới thiệu những giá trị, truyền thống và lịch sử của một quốc gia, một vùng miền đến với khán giả trong và ngoài nước.

Trong bức tranh đa dạng của di sản văn hóa Việt Nam, trống đồng Đông Sơn không chỉ là một biểu tượng của tinh thần và nghệ thuật thời tiền sử mà còn là một kho báu của những kiến thức sâu sắc về quan niệm vũ trụ và xã hội của người xưa. Trong thời đại số hóa và công nghệ thông tin phát triển vượt bậc, việc ứng dụng hoạt hình để tái hiện và truyền tải những họa tiết, hoa văn cổ kính trên các trống đồng Đông Sơn không chỉ mở ra một hướng tiếp cận mới mẻ và sinh động mà còn giúp con người thời nay có thể cảm nhận và hiểu sâu hơn về giá trị tinh thần và thẩm mỹ của chúng. Bằng cách kết hợp giữa nghệ thuật truyền thống và công nghệ hoạt hình hiện đại, chúng ta không chỉ bảo tồn được những di sản vô giá mà còn làm cho chúng trở nên sống động và gần gũi hơn với thế hệ trẻ, qua đó khơi gợi niềm tự hào và sự trân trọng đối với văn hóa dân tộc.

Trống đồng Đông Sơn và các họa tiết trang trí

Trống đồng Ðông Sơn là một nhạc khí cổ và đỉnh cao nghệ thuật trang trí của đồ đồng thời kì đó. Trống Ðông Sơn được coi như một kiệt tác nghệ thuật, Họa tiết trag trí trên trống đồng Đông Sơn là bức tranh toàn cảnh về lao động sản xuất, chiến đấu, kiến trúc, văn hóa tín ngưỡng, lễ hội… của cư dân nông nghiệp lúa nước, nhận được sự quan tâm đặc biệt của các nhà sưu tầm, nghiên cứu trong nước và quốc tế.

Có nhiều quan niệm khác nhau về trống đồng Đông Sơn. Tuy nhiên có một điểm chung được ghi nhận đó là trống đồng Đông Sơn có lịch sử từ rất lâu đời và được lưu truyền qua nhiều thế hệ cho đến tận ngày nay. Đến nay vẫn còn được gìn giữ và bảo tồn trong bảo tàng. Những họa tiết hoa văn phong phú được khắc họa trên trống đồng, miêu tả chân thật sinh hoạt của con người, đồng thời phản ánh rõ nét nền văn minh nông nghiệp thời kỳ dựng nước đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về phong tục tập quán, văn hoá thuở xưa.

Các họa tiết hoa văn được khắc lên mặt trống, tang trống và thân trống đồng đó là các hình ảnh mặt trời, nhà sàn, người giã gạo. Những hình ảnh này khiến chúng ta mường tượng đến một bức tranh đồng quê thời kì thịnh vượng. Nhìn vào các họa tiết hoa văn trên trống đồng Đông Sơn như: Hình người, chim, thú, nhà, thuyền… ta có thể thấy đây là những hình ảnh mang tính ước lệ, tính biểu tượng và có tính cách điệu cao. Đường nét hoa văn trên trống đồng đơn giản, khúc triết mà tự nhiên sinh động. Hình tượng ngôi sao nhiều cánh là hình ảnh biểu tượng mặt trời được thể hiện khác nhau tùy thuộc vào phiên bản của trống đồng Đông Sơn là trống đồng Ngọc Lũ, trống đồng Hoàng Hạ hay trống đồng Quảng Xương… Xung quanh ngôi sao là các vòng tròn đồng tâm, mỗi vòng tròn đều có hình ảnh trang trí, trong đó hình người và vật chiếm ba vòng, hình hươu và chim xen kẽ chiếm một vòng, vòng còn lại có hình chim ăn cá, con bay, con đứng. Hình ảnh trên mặt trống mang nhiều yếu tố trang trí tả thực, mỗi hình đều có ý nghĩa nhất định. Những hoa văn này không chỉ là trang trí mà còn mang ý nghĩa tâm linh, phản ánh quan niệm về vũ trụ và cuộc sống của người xưa.

Tầm quan trọng của hoạt hình trong truyền thông và giáo dục

Phim hoạt hình là phim chụp từng hình vẽ, hình cắt giấy,.. để khi chiếu với tốc độ 24 hình/giây hoặc 12 hình/giây sẽ tạo cho người xem thấy được cảm giác như các nhân vật chuyển động. Hoạt hình không chỉ giới hạn ở những thước phim giải trí mà còn được áp dụng trong các ứng dụng giáo dục, mô phỏng khoa học, và thậm chí là trong quảng cáo. Các thể loại hoạt hình phổ biến bao gồm hoạt hình 2D, hoạt hình 3D, stop-motion, và motion graphics…

Hoạt hình được coi là một công cụ mạnh mẽ trong truyền thông và giáo dục do khả năng thu hút và giữ chân người xem thông qua các hình ảnh và âm thanh sinh động. Nó cải thiện đáng kể sự hiểu biết và ghi nhớ của người xem bởi vì nó kích thích cả thị giác và thính giác. Trong giáo dục, hoạt hình giúp đơn giản hóa các khái niệm phức tạp và tạo ra một môi trường học tập thú vị và tương tác. Vì vậy nó còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nhận thức, ý thức xã hội và hướng dẫn định hướng giá trị cho cộng đồng, góp phần giáo dục thế hệ trẻ về tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc và tôn trọng văn hóa quốc gia. Đây chính là hướng đi sáng tạo và đáng khuyến khích trong ngành công nghiệp hoạt hình hiện đại.

Quy trình sản xuất một sản phẩm hoạt hình

Để có được một sản phẩm hoạt hình hoàn thiện và chỉn chu, thì đội ngũ sản xuất cần phối hợp với nhau và tuân thủ chặt chẽ theo một quy trình sản xuất nhất định.

Về cơ bản, hầu hết các dự án phim hoạt hình đều được chia ra làm 3 giai đoạn. Giai đoạn đầu là khâu tiền sản xuất. Đầu tiên họa sĩ cần nghiên cứu về chủ đề trống đồng Đông Sơn để tìm kiếm và đưa ra ý tưởng cho đề tài. Có rất nhiều phương pháp tiếp cận chủ đề này, ví dụ như tham khảo trên internet, sách báo, tạp trí, đi thực tế tại các bảo tàng quốc gia nơi có đặt các hiện vật thời kì văn hóa Đông Sơn. Khi đã tìm kiếm được ý tưởng, lựa chọn được thể loại hoạt hình và xây dựng được tên đề tài muốn làm, tiếp theo sẽ đến khâu xây dựng kịch bản phim hoặc câu chuyện và kịch bản phân cảnh hình ảnh (storyboard). Đến giai đoạn tiếp theo là giai đoạn sản xuất, họa sĩ hoạt hình sẽ thiết kế nhân vật và bối cảnh cho phim dựa trên kịch bản phân cảnh hình ảnh và phong cách hoạt họa, thể loại hoạt hình đã chọn. ở khâu này các họa sĩ sẽ cách điệu hoặc đưa các họa tiết trang trí trên trống đồng đã chọn lọc vào nhân vật và background phù hợp theo yêu cầu của kịch bản phân cảnh, công việc này đòi hỏi các họa sĩ cần có sự nghiên cứu sâu và am hiểu kiến thức về họa tiết trên trống đồng Đông Sơn. Sau khi đã có thiết kế nhân vật và background, việc diễn hoạt chuyển động sẽ được tiến hành. Mỗi hoa văn sẽ được biến hóa thành những hình ảnh hoạt hình có sự chuyển động và màu sắc sinh động, nhằm mục đích tăng cường sự hiểu biết và cảm nhận về các hoa văn đó. Cuối cùng là giai đoạn hậu sản xuất, họa sĩ sẽ ghép các phân cảnh động vào với nhau theo trình tự thời gian và thêm hiệu ứng âm thanh, nhạc nền để tạo ra một sản phẩm hoàn thiện.

Ứng dụng và tác động của hoạt hình tới đời sống xã hội hiện nay

Ứng dụng trong giáo dục và truyền thông. Hoạt hình về hoa văn trống đồng Đông Sơn có thể được sử dụng rộng rãi trong các chương trình giáo dục từ tiểu học đến đại học. Ví dụ, trong các bài giảng lịch sử hoặc văn hóa, hoạt hình có thể giúp sinh viên hình dung rõ ràng hơn về các nghi lễ cổ và các hoạt động xã hội của người Việt cổ. Ngoài ra, trong các bảo tàng và triển lãm, hoạt hình có thể thu hút khách tham quan bằng cách cung cấp một cái nhìn sinh động và tương tác về các hiện vật và di sản văn hóa.

Tác động đến công chúng và cộng đồng khoa học

Sự sinh động và trực quan của hoạt hình giúp tăng cường sự quan tâm và nhận thức của công chúng đối với di sản văn hóa. Hoạt hình không chỉ giới thiệu các hoa văn trống đồng Đông Sơn cho khán giả rộng rãi hơn mà còn kích thích sự tham gia và thảo luận trong cộng đồng khoa học và nghiên cứu. Qua đó, hoạt hình có thể thúc đẩy nghiên cứu sâu hơn về lịch sử và ý nghĩa của các hoa văn này, từ đó mở rộng kiến thức về nguồn gốc và văn hóa của người Việt cổ.

Tăng cường giá trị di sản

Bằng cách sử dụng công nghệ hiện đại để tái hiện các hoa văn cổ, hoạt hình không chỉ giúp bảo tồn mà còn tăng cường giá trị thẩm mỹ và giáo dục của di sản này. Nó tạo điều kiện cho việc truyền bá rộng rãi và đa dạng hóa các phương thức tiếp cận di sản văn hóa, như là một công cụ hiệu quả trong việc giáo dục và truyền thông quốc tế.

Mặc dù hoạt hình mang lại nhiều lợi ích trong việc truyền tải và giáo dục về di sản văn hóa, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số thách thức cần được giải quyết. Thứ nhất là về chi phí sản xuất hoạt hình, chi phí sản xuất một sản phẩm hoạt hình có thể nói là rất cao, đặc biệt là thể loại hoạt hình 3D và CGI, hoạt hình yêu cầu họa sĩ hay nhà sản xuất phải đầu tư lớn về mặt tài chính và nhân lực chuyên môn. Thứ hai, việc duy trì tính chính xác lịch sử và văn hóa khi chuyển đổi từ hoa văn tĩnh sang hoạt hình có thể gặp khó khăn, đòi hỏi sự tìm tòi, nghiên cứu để có cái nhìn và hiểu biết sâu sắc, tinh tế từ phía nhóm sản xuất. Giai đoạn này có thể mất rất nhiều thời gian.

Hoạt hình đã và đang trở thành một phương tiện quan trọng trong việc truyền tải và giáo dục về di sản văn hóa. Việc sử dụng hoạt hình để mô tả các hoa văn trên trống đồng Đông Sơn không chỉ mang lại những hiểu biết mới cho các bạn trẻ mà còn góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản này trong kỷ nguyên số. Sự phát triển của công nghệ hoạt hình hứa hẹn sẽ mở ra nhiều cơ hội mới để con người có thể khám phá và trải nghiệm di sản văn hóa một cách phong phú và sinh động hơn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tạ Đức (2017), Nguồn gốc và sự phát triển của trống đồng Đông Sơn Nxb Tri Thức.
Nguyễn Duy Hinh (2001), Trống đồng quốc bảo Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội.
Ngô Mạnh Lân, Trương Qua, Trần Ngọc Thanh (1997), Phim hoạt hình Việt Nam, Viện nghệ thuật và lưu trữ Điện ảnh Việt Nam, TP HCM
Nguyễn Việt (2010), Mĩ thuật Đông Sơn đỉnh cao của mỹ thuật tiền sử Việt Nam, Tạp chí Mĩ thuật số 1
Nguyễn Việt (2010), Năng lực mô tả của nền mĩ thuật Đông Sơn, Tạp chí Nghiên cứu Mĩ thuật, số 4

HÌNH ẢNH MINH HỌA