Trả lời phỏng vấn trong chương trình truyền hình trực tiếp lễ truy điệu Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Hà Nội sáng qua (13.10), GS Phan Huy Lê cho rằng sau hơn 40 năm kể từ lễ tang Bác Hồ, đất nước lại chứng kiến một lễ tang lớn thứ hai - lễ tang Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Trước đó, trả lời phỏng vấn báo chí, GS Phan Huy Lê cũng đã đưa ra những “lý giải hiện tượng Võ Nguyên Giáp” được dư luận đặc biệt chú ý. Báo Lao Động xin lược trích, giới thiệu một số ý kiến của GS Phan Huy Lê.
- Vì sao Đại tướng Võ Nguyên Giáp được nhân dân VN và cả nhân dân thế giới yêu quý đến như vậy?
- Những người từng tiếp xúc với Đại tướng Võ Nguyên Giáp đều có cảm nhận sâu sắc, dù chỉ một lần. Một vị tướng lừng danh, công lao lẫy lừng nhưng lại là một con người sống cực kỳ bình dị. Sự bình dị toát ra từ con người, không có gì che đậy, ông hết sức khiêm tốn, giản dị, đôn hậu từ cái nhìn tới khi nói chuyện, nói chuyện về mình hay nói chuyện về người khác.
Cứ khi nào người ta khen ông, ông đều nói: “Trước hết là nhờ Bác Hồ, không có Bác Hồ thì không có tôi. Tiếp theo là nhờ quân dân ta. Mình tôi thì làm được gì”. Hay ông từng tâm sự rất chân thành: “Nhiều khi tôi cũng thấy lạ, người ta khen tôi nhiều quá. Nhưng thực ra tôi nghĩ cũng đơn giản, tôi xem lại lịch sử từng làm như thế nào, bàn trong Bộ Chính trị, sau đó trở thành tư tưởng chỉ đạo.
Việc của tôi chỉ là cụ thể hóa ra thành kế hoạch. Nhưng cái nâng tôi lên là sự thực hiện của quân dân, ví dụ việc dùng súng trường bắn máy bay, bố trí trận địa pháo ở Điện Biên Phủ trên không... Họ sáng tạo, sáng tạo liên tục, vượt qua sự bình thường của lịch sử, có nhiều điều tôi không hề nghĩ tới. Chính nhờ thế mà tôi trưởng thành hơn và sáng tỏ hơn nhiều vấn đề”.
Chính ông đã nghiệm ra, người Việt Nam có sức mạnh sáng tạo tiềm tàng, nếu phát huy được sẽ đưa tới thành công. Về sau này, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trả lời về câu hỏi của nhiều nhà báo phương Tây: “Vì sao Việt Nam thắng được Mỹ?”, rằng: “Sở dĩ ông không hiểu vì sao Việt Nam có thể chiến thắng Mỹ là vì chính người Mỹ không hiểu được người Việt Nam”.
- Vì sao Đại tướng Võ Nguyên Giáp có thể tạo nên nhiều kỳ tích như vậy?
- Điểm quan trọng nhất tạo nên ý chí, nghị lực và niềm tin phi thường của con người Đại tướng Võ Nguyên Giáp là sự toàn tâm, toàn ý vì dân vì nước, vì độc lập dân tộc. Đó là nền tảng cơ bản tạo nên động lực của vị đại tướng nhân dân, mà chỉ ở thế hệ ấy mới gặp được những con người tiêu biểu như vậy.
Trở lại trường hợp Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông xây dựng Quân đội Nhân dân Việt Nam với lực lượng ban đầu gần như từ con số 0, vũ trang cho quân đội vô cùng thô sơ, vậy mà quân đội đã trưởng thành và đã chiến thắng được hai kẻ thù hùng mạnh bậc nhất thế giới. Thử hỏi, nếu không có một động cơ cực kỳ trong sáng, một niềm tin sắt đá, một trí tuệ sáng tạo, một tài năng mưu lược kiệt xuất nâng tầm con người lên, vượt qua được mọi trở ngại tưởng chừng không thể vượt qua thì liệu có ai thậm chí dám nghĩ tới hoài bão đó?
- Vì sao lớp trẻ chưa từng biết đến tiếng bom cũng tiếc thương Đại tướng Võ Nguyên Giáp như vậy?
- Lúc đầu tôi cũng thấy lạ, tại sao lớp trẻ lại xúc động và thương tiếc Đại tướng đến như vậy? Phải hiểu tâm lý của lớp trẻ như thế nào? Sau khi suy nghĩ, nhất là có dịp tiếp xúc với sinh viên, tôi mới có thể hiểu rằng: Đối với lớp trẻ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một hình tượng trong quá khứ huy hoàng, một biểu tượng cao đẹp mà ở đó lớp trẻ thấy được ước vọng của mình là đúng, là chính đáng và có thể thực hiện.
Ở Đại tướng Võ Nguyên Giáp, lớp trẻ nhận ra không chỉ một vị anh hùng lẫy lừng với những chiến công, mà là một biểu tượng của những gì tốt đẹp, đáng trân quý nhất của dân tộc Việt Nam. Đó là biểu tượng của ý chí độc lập tự do, của nghị lực và trí tuệ sáng tạo của dân tộc, biểu tượng của một con người suốt đời sống và chiến đấu vì dân, vì nước. Qua Đại tướng Võ Nguyên Giáp với những biểu tượng như vậy, lớp trẻ như tìm lại được niềm tin và lẽ sống của mình.
- Là nhà sử học, ông nghĩ sao trước đúc kết của Đại tướng: “Làm sử phải tôn trọng sự thật, dù đó là sự thật cay đắng...”?
- Riêng với cá nhân tôi, dù Đại tướng Võ Nguyên Giáp luôn bảo ông làm sử không chuyên nghiệp như chúng tôi, nhưng làm việc với ông mới thấy, ông là một nhà sử học lớn, nhà sử học bậc thầy, làm việc hết sức cụ thể, chi tiết, đúng tư duy và phong cách nhà sử học.
Cái ông quan tâm đầu tiên là phải tìm bằng được tư liệu, biết giám định tư liệu; thứ hai là ông rất tôn trọng những khái niệm đã từng được khái quát và sử dụng trong các thời kỳ lịch sử, luôn lật đi lật lại để tìm hiểu cách giải thích cho đúng. Mọi khái quát đều phải chứng minh bằng tư liệu.
Ông từng bảo tôi rằng: “Cái rất gần giữa quân sự với sử học là phải coi trọng sự thật. Sử mà không coi trọng sự thật không còn là sử, quân sự mà không coi trọng sự thật thì thất bại ngay lập tức”. “Phải tôn trọng sự thật” - ông nhắc đi nhắc lại, “dù là sự thật cay đắng nhất cũng phải chấp nhận, từ sự thật đó mới tạo được thành công”.
| “Thế kỷ 20 khép lại, tại Việt Nam đã diễn ra biết bao nhiêu sự kiện lớn, ghi nhận biết bao nhiêu con người, nhưng lắng đọng lại chỉ là Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp - hai biểu tượng của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ 20...” - đó là ý của GS Trần Văn Giàu phát biểu nhân Sinh nhật lần thứ 90 của Đại tướng Võ Nguyên Giáp - năm 2001. |