Dạy học dự án trong môn Âm nhạc ở trường THCS

                                                                             Hoàng Thị Hường

Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật phản ánh đời sống, tâm tư, tình cảm... của con người bằng ngôn ngữ đặc biệt âm của âm thanh. Sự kết hợp tài tình của các phương tiện diễn tả âm nhạc như giai điệu, tiết tấu, cường độ, nhịp độ, hòa âm..., đã đem lại cho con người những cung bậc cảm xúc tinh tế khác nhau từ niềm vui, nỗi buồn... đến những khát vọng, ước mơ... Âm nhạc xuất hiện từ đời sống, lao động của con người và đi vào mọi lĩnh vực đời sống, xã hội. Âm nhạc giờ đây đã là một môn học chính thức trong nhà trường từ Mầm non, Tiểu học đến Trung học cơ sở.

Việc dạy học âm nhạc chỉ có thể đạt được chất lượng khi học sinh yêu thích môn học, có nhu cầu tự tìm hiểu và giải quyết các vấn đề liên quan đến môn học và thực tiễn cuộc sống. Định hướng giáo dục trong giai đoạn hiện nay ở nước ta theo tinh thần Nghị quyết hội nghị Trung ương 8 khóa XI, đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp và hình thức dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực; chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học.

Để thực hiện được mục tiêu giáo dục ở nước ta hiện nay thì cần phải cải tiến hình thức, phương pháp dạy học truyền thống và áp dụng các hình thức, phương pháp dạy học hiện đại mang tính tích cực vào việc giảng dạy các môn học nói chung và môn Âm nhạc nói riêng. Việc áp dụng hình thức dạy học âm nhạc là một trong những giải pháp. Trong bài viết này, chúng tôi chỉ trình bày cách vận dụng hình thức dạy học dự án vào phân môn Âm nhạc thường thức (ANTT) ở trường THCS.

Dạy học dự án (DHDA) là một hình thức dạy học quan trọng hướng vào người học, hướng tới hoạt động và dạy học tích hợp. DHDA góp phần gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực làm việc, sáng tạo, giải quyết các vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc của người học. DHDA đòi hỏi học sinh phải tự học là chủ yếu, thầy cô chỉ là người tổ chức, người hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập.

Muốn đưa dạy học dự án phân môn ANTT vào thực tiễn trường THCS, thì trước hết phải nghiên cứu để đổi mới phân phối chương trình, xây dựng quy trình, xác định những yêu cầu cụ thể và thiết kế kế hoạch bài dạy học.

Đổi mới phân phối chương trình: môn Âm nhạc bậc THCS có 3 phân môn: Học hát, Nhạc lý - Tập đọc nhạc và ANTT. Phân môn ANTT được dạy trong một phần thời gian tiết thứ 3 - tiết cuối cùng của mỗi bài học. Với thời lượng hạn hẹp trong một tiết học thì học sinh chỉ nhận được hiểu biết về ANTT thông qua kênh duy nhất là do giáo viên truyền thụ. Vì thế, chất lượng học tập của học sinh còn hạn chế ở một số phương diện.

Ảnh minh họa ( Nguồn: st)

Thứ nhất, học sinh chưa phát huy được vai trò chủ thể nhận thức, tự nghiên cứu, tự tìm hiểu để khám những kiến thức về âm nhạc, theo đó thì những kỹ năng học tập như tự học, tự tìm hiểu thông tin qua các phương tiện truyền thông, kỹ năng năng hợp tác trong hoạt động nhóm, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin... không có điều kiện phát triển.

Thứ hai, lượng kiến thức và mức độ hiểu biết về những nội dung ANTT còn giới hạn.

Rõ ràng cần phải giải quyết những hạn chế này để tạo điều kiện cho học sinh tích cực hóa hoạt động học tập, thực sự là nhân vật trung tâm trong quá trình khám phá những kiến thức, kỹ năng về âm nhạc, hình thành những năng lực chung cần thiết của con người mới tương lai.

Theo tinh thần của định hướng đổi mới giáo dục phổ thông nói chung và THCS nói riêng, giáo viên được chủ động lựa chọn nội dung, đổi mới phân phối chương trình, điều chỉnh thời gian dạy học của từng nội dung sao cho vẫn đảm bảo chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ theo chương trình hiện hành và phù hợp với hình thức, phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường. Chúng tôi đã vận dụng quan điểm này để điều chỉnh lại phân phối chương trình nội dung ANTT.

Hướng đổi mới trong điều chỉnh phân phối chương trình phân môn ANTT là chuyển từ dạy học ANTT tập trung trong một tiết thứ 3 của bài học sang dạy học ANTT dần dần trong 3 tiết của bài học. Ở mỗi tiết học, nội dung ANTT được thực hiện dần trong một hoặc một số bước của quy trình dạy học dự án với thời lượng nhất định. Nội dung ANTT theo hình thức dạy học dự án sẽ được tiến hành trong 3 tuần, thay vì trong 3 tuần chỉ có 35 phút để dạy học ANTT như trong phân phối chương trình hiện hành. Việc điều chỉnh phân phối chương trình phân môn ANTT trong dạy học dự án phải tôn trọng nội dung và thời gian của phân môn hát và Nhạc lý - Tập đọc nhạc, không được cắt xén nội dung và thời gian của các phân môn này.

Ví dụ : Bài 3 - SGK Âm nhạc 6

Việc điều chỉnh phân phối chương trình như vậy sẽ giúp học sinh có điều kiện thực hiện các nhiệm vụ học tập ở trong và ngoài giờ trên lớp. Các em có nhiều thời gian để tự tìm hiểu, thu thập, xử lý thông tin và trao đổi với nhau về nội dung ANTT. Điều đó sẽ giúp học sinh chủ động nắm vững kiến thức ANTT và tích cực hình thành các năng lực.

Mặt khác, các phân môn khác như Học hát, Nhạc lý - Tập đọc nhạc vẫn đảm bảo thực hiện đúng với tiến trình, với thời lượng quy định,

Phân phối chương trình được đổi mới như trên vẫn tuân thủ kế hoạch  dạy học trong toàn năm học của trường THCS và không làm xáo trộn thời khóa biểu đã quy định cho từng môn, từng lớp của nhà trường.

Bên cạnh việc đổi mới phân phối chương trình thì cũng cần phải xây dựng được quy trình dạy học dự án trong phân môn ANTT.

Quy trình dạy học dự án trong phân môn ANTT gồm 4 bước:

Bước 1: Lập kế hoạch dự án bài học ANTT.

Giáo viên tổ chức, hướng dẫn cho học sinh thảo luận, thống nhất tên, mục tiêu dự án bài học ANTT; thống nhất kế hoạch thực hiện dự án bài học ANTT trong đó nêu rõ công việc cần làm khi thực hiện dự án bài học ANTT, thời gian làm việc cá nhân, thời gian làm việc nhóm, thời hạn hoàn thành các mục tiêu của dự án bài học ANTT; báo cáo tóm tắt kế hoạch thực hiện dự án bài học ANTT cho giáo viên; phân công nhiệm vụ cụ thể và phù hợp với từng thành viên trong nhóm.

Bước 2: Thực hiện dự án bài học ANTT.

Để thực hiện dự án bài học ANTT, trước hết học sinh cần phải thu thập thông tin liên quan đến dự án bài học ANTT qua sách, báo, Internet..., sau đó xử lý thông tin: chọn lọc, tổng hợp và lưu trữ thông tin ANTT. Sau khi thực hiện xong việc thu thập và sử lý thông tin, học sinh sẽ thảo luận để lựa chọn nội dung ANTT cho dự án và thống nhất tạo sản phẩm ANTT. Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, hỗ trợ học sinh trong quá trình thực hiện dự án.

Bước 3: Trình bày sản phẩm dự án bài học ANTT.

Giáo viên tổ chức cho học sinh trình bày sản phẩm dự án bài học ANTT. Sản phẩm được viết dưới dạng thu hoạch, báo cáo... và được học sinh trình bày trước lớp.

Bước 4: Đánh giá sản phẩm dự án bài học ANTT.

Giáo viên tổ chức cho học sinh đánh giá sản phẩm dự án bài học ANTT. Giáo viên và học sinh đánh giá quá trình thực hiện và sản phẩm dự án bái học ANTT cũng như kinh nghiệm đạt được trong quá trình thực hiện dự án.

Một số yêu cầu dạy học dự án ở phân môn Âm nhạc thường thức

Yêu cầu đối với giáo viên.

 Thứ nhất, xác định mục tiêu bài dạy Âm nhạc thường thức: Khi xác đinh mục tiêu bài dạy Âm nhạc thường thức, giáo viên cần phải dựa vào chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Âm nhạc Trung học cơ sở để đặt ra mục tiêu cần đạt được khi học sinh tiến hành dự án bài học Âm nhạc thường thức. Trong những bài cụ thể giáo viên cần xác định rõ nội dung kiến thức Âm nhạc thường thức nào cần đạt được. Ngoài ra, giáo viên cũng cần căn cứ vào nội dung bài học Âm nhạc thường thức để xác định xem những kỹ năng nào hình thành và phát triển được đối với học sinh.

Thứ hai, xác định nội dung cần chuẩn bị: xây dựng bộ câu hỏi định hướng nhằm khuyến khích người học vận dụng các kĩ năng tư duy để hiểu rõ và hình thành một cách hệ thống những kiến thức âm nhạc sẽ nhận được qua bài học Âm nhạc thường thức; giáo viên lên lịch trình đánh giá và đánh giá học sinh trong suốt tiến trình học tập, sử dụng những hình thức đánh giá khác nhau và cho ý kiến phản hồi thường xuyên. Các tiêu chí đánh giá phải được giáo viên xây dựng cụ thể cho từng dự án bài học Âm nhạc thường thức và phải vừa tầm với học sinh. Tiêu chí đánh giá bao gồm: sản phẩm về nội dung Âm nhạc thường thức, cách tổ chức làm việc, ý thức làm việc của của học sinh; giáo viên cần chuẩn bị tài liệu hỗ trợ thực hiện dự án bài học Âm nhạc thường thức và các hình thức hỗ trợ học sinh; giáo viên cần chuẩn bị phương tiện, thiết bị dạy học: máy tính, máy chiếu, loa...

Yêu cầu đối với học sinh.

Thứ nhất, tìm hiểu bài: Học sinh phải nghiên cứu trước nội dung bài học Âm nhạc thường thức.

Thứ hai, nghe và đóng góp ý kiến: Học sinh phải lắng nghe, suy nghĩ về những điều người khác nói trước khi đưa ra ý kiến phản hồi. Nếu học  sinh có được kỹ năng này thì cuộc thảo luận của nhóm diễn ra nghiêm túc, hiệu quả, kích thích được sự sáng tạo của mọi thành viên trong nhóm.

Chia sẻ và giúp đỡ lẫn nhau trong công việc: Trong nhóm cần có sự phân công công việc hợp lí để từng thành viên trong nhóm ý thức được vai trò và trách nhiệm của mình. Tuy nhiên, với sự phân chia công việc đó, không phải thành viên nào cũng dễ dàng hoàn thành nhiệm vụ vì những lí do khác nhau về điều kiện khách quan hay về năng lực cá nhân. Trong những tình huống như vậy, sự chia sẻ và giúp đỡ lẫn nhau của các thành viên trong nhóm là rất cần thiết. 

Cách điều chỉnh phân phối chương trình, quy trình dạy học dự án trong phân môn ANTT, một số yêu cầu trong dạy học dự án đưa ra ở trên đã được thiết kế vào bài học cụ thể và đưa vào dạy thực nghiệm ở trường THCS Kim Mỹ và trường THCS Đinh Tiên Hoàng của tỉnh Ninh Bình. Kết quả thực nghiệm có thể khẳng định bước đầu việc áp dụng hình thức DHDA vào nội dung ANTT là phù hợp và mang lại hiệu quả rõ rệt trong học tập, góp phần đáng kể vào đổi mới hình thức dạy học, thực hiện mục tiêu “dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh” trong công cuộc đổi mới giáo dục hiện nay.

                                          TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.            Bộ giáo dục và Đào tạo (2014), Chương trình tổng thể Giáo dục phổ thông (dự thảo).

2.            Bộ giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông môn Âm nhạc, ban hành ngày 05 tháng 5 năm 2006.

3.            Bộ giáo dục và Đào tạo, Công văn số 4099/BGDĐT-GDTrH, ban hành ngày 05 tháng 8 năm 2014. 

4.            Nguyễn Văn Cường, Bernd Meiner (2014), Lý luận dạy học hiện đại - cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

5.            Hoàng Long (Tổng chủ biên kiêm chủ biên phần Âm nhạc), Lê Minh Châu, Hoàng Lân, Ngô Thị Nam (2002), SGK Âm nhạc và Mĩ Thuật lớp 6, 7, 8, 9, Nxb Giáo dục, Hà Nội

6.            https://lethanhlong.wikispaces.coms

Chia sẻ trên Facebook Google + Tweet LinedIn Email