Phạm Phương Dung [*]
Khi nhắc đến Quảng Ninh là chúng ta đang nhắc đến một Việt Nam thu nhỏ được mệnh danh là vùng đất “ rừng vàng , biển bạc” có tài nguyên than đá vô tận cùng vẻ đẹp hùng vĩ của kì quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Ngoài ra Quảng Ninh còn là vùng đất hội tụ nhiều nền văn hóa khác nhau của trên 22 dân tộc anh em cùng sinh sống rải rác trên địa bàn tỉnh. Chính vì vậy, ẩm thực Quảng Ninh rất phong phú, mỗi địa phương trong tỉnh lại có những nét văn hóa ẩm thực khác nhau với những món ăn đặc trưng, điều đó đã tạo nên thương hiệu cho Ẩm thực Quảng Ninh.
Có lẽ khi nhắc đến Quảng Ninh thì ai ai cũng sẽ nghĩ đến những món hải sản tươi ngon, bởi vùng biển Quảng Ninh được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho nguồn hải sản tự nhiên phong phú. Không có gì lạ khi du khách ghé chân vào những khu chợ trung tâm của thành phố Hạ Long hay Chợ hải sản vào mỗi sớm sẽ bắt gặp cảnh người mua kẻ bán tấp nập và những ai đã từng thưởng thức đồ biển của Quảng Ninh thì đều có một cảm nhận chung đó là Hải sản ở đây ngon hơn, vị đậm đà hơn ở những nơi khác.
Nhưng có một điều mà không phải ai cũng biết, ngoài nổi tiếng với những món hải sản, ẩm thực Quảng Ninh còn có nhiều đặc biệt mà ít nơi khác có được vì đây là tỉnh miền núi nằm ở vùng duyên hải lại có hơn hai nghìn hòn đảo nổi trên mặt biển cũng đều là các núi. Chính sự đa dạng về địa hình cũng như sự phong phú các nền văn hóa khác nhau trên cùng một vùng đất mà các món ngon đặc sản cũng theo đó mà mang nét riêng của nó… Cụ thể ẩm thực Quảng Ninh được chia làm 3 nhánh rõ rệt: Hải sản, nông sản và lâm sản. Ẩm thực vùng miền Quảng Ninh đã được rất nhiều trang báo ngợi ca đưa vào danh sách các món ngon cần phải thưởng thức khi đến với vùng đất này.
Ẩm thực Quảng Ninh (Nguồn: Báo Quảng Ninh)
Quảng Ninh có vô vàn loại quà ngon và rất nhiều cách chế biến khác nhau. Đến với Quảng Ninh, ngoài việc được thăm thú cảnh đẹp của kì quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long du khách còn được thưởng thức món đặc sản thơm ngon riêng có của vùng đất này. Đại đa số các món ngon của Quảng Ninh được bán theo từng vùng chứ không bán tràn lan. Đây cũng chính là nét riêng của ẩm thực Quảng Ninh, tạo cho những món ngon của Quảng Ninh sự dân dã, bình dị. Tuy nhiên điều này lại gây sự bất lợi cho du khách phương xa khi đến với Quảng Ninh sẽ gặp khó khăn nếu như họ muốn thưởng thức hương vị đặc trưng của các món ăn bình dị ấy. Chính vì lẽ đó từ tháng 10/2013, trên cơ sở sáng kiến của Ban Xây dựng nông thôn mới, UBND Tỉnh đã phê duyệt Đề án "Mỗi xã, phường một sản phẩm" gọi tắt là OCOP, với mục tiêu phát triển các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh các sản phẩm truyền thống, dịch vụ có lợi thế ở các địa bàn xã, phường, thị trấn góp phần tái cơ cấu nền kinh tế Quảng Ninh theo hướng phát triển nội sinh và gia tăng giá trị. Hệ thống các sản phẩm, dịch vụ OCOP chia thành 6 nhóm sản phẩm (ngành hàng) gồm: Thực phẩm - ẩm thực, Đồ uống, Thảo dược, Vải và may mặc, Trang trí – nội thất – lưu niệm; Dịch vụ du lịch nông thôn và bán hàng OCOP. Chương trình “ Mỗi xã phường một sản phẩm – OCOP được triển khai từ ý tưởng sản phẩm đến tổ chức sản xuất ngoài cánh đồng cho đến việc chế biến tại các cơ sở sản xuất và khâu cuối cùng là xúc tiến thương mại bán hàng, người nông dân đều nhận được sự hỗ trợ tích cực của Ban điều hành chương trình OCOP. Với phương châm tạo thương hiệu cho các đặc sản nông sản Quảng Ninh từ đó phát triển kinh tế nông thôn, Ban điểu hành chương trình OCOP đã hỗ trợ người nông dân một cách tối đa. Từ đó khích lệ người nông dân hăng say sản xuất, đẩy mạnh kinh tế địa phương. Nhận thức của cán bộ và người dân trên địa bàn tỉnh về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc phát triển các sản phẩm OCOP dần được hình thành; nhiều sản phẩm truyền thống, sản phẩm thế mạnh của địa phương được hoàn thiện theo quy chuẩn; một số sản phẩm tạo được vị thế vững chắc trên thị trường. Bằng cách làm sáng tạo, chương trình OCOP đã được nhân dân trong và ngoài tỉnh biết đến rộng rãi và đang góp phần xây dựng thương hiệu của tỉnh.
Quảng Ninh cũng là tỉnh đầu tiên ở Việt Nam triển khai Chương trình OCOP dựa trên các kinh nghiệm học hỏi từ OVOP quốc tế và triển khai ở Việt Nam. Sau hơn ba năm triển khai, chương trình OCOP đã đạt được kết quả quan trọng: Đã thành lập được hệ thống tổ chức (Ban Điều hành OCOP) ở cấp tỉnh và 14 huyện thị xã thành phố; Xây dựng được kế hoạch tổng thể giai đoạn 1 (2013-2016); Ban hành được Bộ công cụ quản lý chương trình ( Chu trình phát triển, thủ tục pháp lý, cách thức hỗ trợ thành lập tổ chức kinh tế, lập kế hoạch, phương án sản xuất kinh doanh và ban hành Bộ Tiêu chí đánh giá và xếp hạng sản phẩm OCOP); Xác định được và phân tích lợi thế cạnh tranh của 65 sản phẩm, nhóm sản phẩm để thực hiện giai đoạn 1; Tập trung phát triển doanh nghiệp theo hướng doanh nghiệp cộng đồng, hợp tác xã theo Luật HTX 2012, hiện đã có 92 doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác được thành lập, đăng ký tham gia và đang sản xuất trên 120 sản phẩm, nhóm sản phẩm, dịch vụ. Thiết kế, đăng ký được nhãn hiệu sở hữu trí tuệ (SHTT) OCOP và đã được Bộ Khoa học và Công nghệ cấp bằng chứng nhận SHTT để làm cơ sở bảo hộ cho toàn bộ sản phẩm, dịch vụ của chương trình. Đến nay trong tỉnh Quảng Ninh đã có 10 huyện thị, thành phố có Trung tâm trưng bày và giới thiệu sản phẩm Ocop.
Khai trương trung tâm OCOP Quảng Ninh (Nguồn: Báo Quảng Ninh)
Từ khi chương trình OCOP ra đời, các mặt hàng từ nông sản, hải sản, lâm sản các món ăn đặc trưng từng vùng đã được đưa vào sản xuất có hệ thống, quy trình chế biến theo đúng quy chuẩn và khoác lên mình những “bộ cánh” mới trang nhã, lịch sự đã được đăng kí bản quyền và chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm. Từ những chiếc bánh Chưng Cơm Lông ngon nức tiếng của Hải Hà hay chiếc bánh Gio món quà quê dân dã của Quảng Yên cũng được gắn lên mình thương hiệu đặc trưng cho vùng đất sản sinh ra nó. Và song song với điều đó là sự chuyên nghiệp, lịch sự, sang trọng giúp cho sản phẩm vùng miền của Quảng Ninh sẵn sàng bước ra thị trường trong nước và quốc tế. Cùng với đó hàng năm tỉnh Quảng Ninh đều tổ chức Hội chợ OCOP vào các dịp hội hè trong năm thu hút được sự quan tâm của không chỉ nhân dân trong tỉnh mà còn hấp dẫn cả du khách thập phương đến mua sắm và thưởng thức đặc sản của Quảng Ninh. Qua các kỳ hội chợ OCOP Quảng Ninh mới thấy được sự quan tâm và hưởng ứng nhiệt tình của đông đảo bà con nhân dân trong tỉnh. Hội chợ lần nào đươc tổ chức cũng rơi vào tình trang “cháy hàng” vì lượng mua của người dân quá lớn, các gian hàng OCOP phải liên tục nhập thêm hàng để đảm bảo cung cấp đủ cho nhu cầu mua sắm của du khách và người dân. Đây là một tín hiệu vui cho sản phẩm của mỗi địa phương trong tỉnh.
Hội chợ OCOP đã liên tiếp gặt hái được những thành công qua từng năm tổ chức, vượt trên cả mong đợi của các địa phương có sản phẩm tham gia chương trình OCOP. Chỉ riêng hội chợ OCOP Quảng Ninh hè 2016 diễn ra từ ngày 29/4 – 3/5 vừa qua đã có gần 60 nghìn lượt khách đến tham quan và mua sắm. Doanh thu bán hàng trực tiếp của các địa phương luôn đạt con số kỷ lục với hàng tỷ đồng chỉ sau vài ngày diễn ra. Trong đó nhiều gian hàng OCOP đạt doanh thu lớn như: Vân Đồn đạt trên 600 triệu, Đông Triều là gần 520 triệu, Tiên Yên gần 433 triệu, Cô Tô là hơn 380 triệu đồng... doanh thu bán hàng của 14 địa phương trong tỉnh Quảng Ninh đã đạt hơn 4 tỷ đồng.
Con số này một lần nữa khẳng định sức hút của hội chợ nói riêng và sản phẩm nông sản địa phương nói chung. Để có được điều này không thể không kể đến sự nỗ lực của các nhà quản lý và sự chấp hành nghiêm các quy định về VSATTP, nguồn gốc và quy trình sản xuất các sản phẩm của từng địa phương. Giữa thực trạng thực phẩm bẩn, thực phẩm độc hại đang bày bán tràn lan trên thị trường làm người tiêu dùng hoang mang thì Hội chợ OCOP và các Trung tâm trưng bày và bán sản phẩm OCOP là một địa chỉ đáng tin cậy, nơi mà người dân có thể đặt lòng tin, có thể yên tâm về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, nguồn gốc, xuất xứ của hàng hoá.
Trong thời kì mở cửa, hội nhập kinh tế - văn hóa, Quảng Ninh đã trở thành một điểm du lịch hấp dẫn du khách trong nước cũng như thế giới. Ăn uống là nhu cầu tự nhiên của con người nhưng thông qua nhu cầu bản năng nhất con người lại thể hiện lại thể hiện được rõ nét tính nhân văn của mình. Chương trình “ Mỗi xã phường một sản phẩm” – OCOP ra đời là một hướng đi đúng đắn và thiết thực để thực hiện mục tiêu đưa sản phẩm nông sản Quảng Ninh nói chung và ẩm thực Quảng Ninh nói riêng đến bạn bè khắp nơi trên thế giới.
Nếu như trước đây, người tiêu dùng chỉ biết đến ít thương hiệu sản phẩm của địa phương như: Gà Tiên Yên, Chả mực Hạ Long, Miến Dong Bình Liêu…Thì giờ đây, thông qua chương trình OCOP, nhiều nông sản ở các vùng miền, địa phương trong tỉnh như: Vải Phương Nam, Nước mắm Cái Rồng, Na dai, gạo nếp cái hoa vàng Yên Đức (Đông Triều), Ba kích tím, Trà hoa vàng Ba Chẽ, Khau Nhục, Bánh gật gù, Kẹo Lạc Hồng Tiên Yên, Bánh gio, Nem chua Quảng Yên, Sá sùng, Ruốc, Hàu Vân Đồn; Chè, Mía tím, Bánh chưng Cơm Lông Hải Hà; Miến dong, Mật Ong, Dầu Sở Bình Liêu; Mực một nắng,Cá Thu một nắng, sứa Cô Tô; Tinh dầu Trầu tiên, rượu Mơ Yên Tử; Ruốc Hàu, Ruốc Cơ Trai Vân Đồn; Ổi, Rượu Bâu Hoành Bồ… đã được nhiều người biết đến, ưa chuộng và tin dùng. Đây là những món ăn nếu như có dịp đến với Quảng Ninh du khách gần xa nhất định phải thưởng thức một lần trong đời.
Hiện nay Quảng Ninh đang là một điểm du lịch hấp dẫn, rất nhiều các công trình, hạng mục được đầu tư xây dựng. Để du lịch Quảng Ninh ngày càng phát triển và sánh ngang tầm với các nước trên thế giới thì bên cạnh việc tiếp tục phát triển các dịch vụ, hạ tầng du lịch, các nhà quản lý hãy quan tâm quy hoạch các món đặc sản của Quảng Ninh để ẩm thực trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo thu hút và níu chân du khách mỗi khi đến với Quảng Ninh. Những kết quả ban đầu của chương trình OCOP và hiệu ứng lan tỏa của chương trình trong cả nước hiện nay, tin tưởng chương trình OCOP sẽ có các bước tiến quan trọng trong thúc đẩy phát triển sản xuất sản phẩm, dịch vụ không chỉ ở khu vực nông thôn mà còn ở khắp các địa bàn trong tỉnh và trở thành thương hiệu riêng trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ninh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/ http://baoquangninh.com.vn/kinh-te/nong-thon-moi/201510/ocop-quang-ninh-khang-dinh-thuong-hieu-rieng-2286070/
2/ http://baoquangninh.com.vn/kinh-te/201604/khai-mac-hoi-cho-ocop-quang-ninh-he-2016-2304395/
3/ http://www.qtv.vn/channel/5986/201604/chay-hang-tai-hoi-cho-ocop-quang-ninh-he-2016-2484081/
4/ http://qtv.vn/channel/5986/201601/chuong-trinh-ocop-khang-dinh-thuong-hieu-cua-quang-ninh-2462215/
5/ http://www.qtv.vn/channel/5986/201501/moi-xa-phuong-mot-san-pham-diem-nhan-nong-thon-moi-quang-ninh-2014-2386686/
____________________________
[*] Lớp Cao học k2 – Chuyên ngành Quản lí văn hóa